Slaapmiddelen en rustgevende middelen

 
Slaapmiddelen zijn geneesmiddelen die gebruikt kunnen worden wanneer men last heeft van slaapproblemen. Slaapproblemen zijn bijvoorbeeld het niet goed kunnen inslapen of doorslapen. Slaapmiddelen kunnen er voor zorgen dat men makkelijker in slaap kan vallen en/of beter door kan slapen. Het onderliggende probleem wordt echter niet opgelost met slaapmiddelen. Een andere naam voor slaapmiddelen is hypnotica. Tevens bestaan er rustgevende middelen. Rustgevende middelen kunnen gebruikt worden wanneer er sprake is van onrust. Onrust kan weer voor slaapproblemen zorgen. In 2009 gebruikte één op de tien mensen van 15 tot en met 64 jaar in dat jaar slaap- of kalmeringsmiddelen.
 

Slaapstadia

Wanneer men normaal slaapt, doorloopt de mens vier à vijf slaapcycli. Een gehele slaapcyclus duurt zo’n 90 tot 110 minuten. Bij elkaar genomen duurt de gehele slaapcycli zeven tot acht uur. Men doorloopt in elke slaapcyclus vijf stadia. De eerste vier stadia bevindt men zich in de non-REM-slaap. Nadat deze vier stadia doorlopen zijn, komt men in de REM-slaap. REM staat voor rapid eye movements, dit betekent snelle oogbewegingen. In de REM-slaap bewegen de ogen zich namelijk snel. Wat de functie van de REM-slaap is, is nog niet helemaal duidelijk. Wel is duidelijk dat men wel de REM-slaap nodig heeft. Wanneer men namelijk gewekt wordt tijdens de REM-slaap, lijkt de behoefte aan REM-slaap te zijn toegenomen. Mogelijk zorgt de REM-slaap ook voor het goed functioneren van de hersenen.
 

Non-REM-slaap

De non-REM-slaap bestaat uit vier verschillende stadia.

• Stadium 1: Stadium 1 en stadium 2 beslaan samen ongeveer 50% van een slaapcyclus. Men is in beide stadia in lichte slaap. In stadium 1 kan men makkelijk wakker worden. Men schommelt dan namelijk tussen waken en slapen. De spieractiviteit neemt in dit stadium af. Wel kunnen er spiertrekkingen optreden. Zo kan men in het eerste stadium het gevoel krijgen te ‘vallen.’ Tevens begint de hersenactiviteit te vertragen in het eerste stadium.
• Stadium 2: In het tweede stadium vertraagt de hersenactiviteit verder. Wel kunnen er momenten zijn waarop de hersenactiviteit plots wat sneller is. Wanneer de hersenactiviteit sneller is, kan men sneller wakker worden.
• Stadium 3: Zo’n 20% van een slaapcyclus bevindt men zich in het derde en vierde stadium. De hersenactiviteit wordt in het derde stadium nog trager. In het derde stadium is men in diepe slaap en is het moeilijk om iemand wakker te maken. Wanneer men toch wakker wordt gemaakt, kan het enige tijd duren voor de persoon ‘echt’ wakker is.
• Stadium 4: Ook in stadium vier is men in diepe slaap en is het moeilijk iemand wakker te maken. Met name stadium drie en vier zorgen er voor dat het lichaam zich kan herstellen.

REM-slaap

Wanneer van stadium vier wordt overgegaan in de REM-slaap, wordt de ademhaling sneller en oppervlakkiger. De eerste REM-slaap treedt na ongeveer 70 tot 90 minuten op. Tijdens de REM-slaap nemen de hartslag en de bloeddruk toe. De slaapcyclus bestaat voor ongeveer 25% uit de REM-slaap. De 5% die over is, is men wakker. Bij kinderen is dit ongeveer 50%. Wanneer men wordt wakker gemaakt in de REM-slaap, herinnert men zich vaak dromen.
 
In het begin van de cycli duurt de REM-slaap kort. Het derde en vierde stadium duren dan juist langer. Naarmate de nacht vordert, zal de REM-slaap langer gaan duren. De lengte van het derde en vierde stadium neemt dan af. Op een gegeven moment, tegen de ochtend, zal de meeste tijd uit stadia één, twee en de REM-slaap bestaan.
 
Wanneer men ouder wordt, wordt de slaap geleidelijk aan minder diep en stabiel. Er treden meer onderbrekingen op. De duur van de slaap wordt tevens ook korter. Hierdoor wordt men ’s ochtends vroeger wakker. Toch blijft de hoeveelheid slaap bij het ouder worden per etmaal ongeveer gelijk. Dit komt bijvoorbeeld door het doen van dutjes. Deze dutjes kunnen er voor zorgen dat men minder lang en diep slaapt. Tevens kunnen dutjes het inslapen bemoeilijken. Het inslapen wordt met name bemoeilijkt wanneer men de laatste vier uur voor het inslapen een dutje heeft gedaan.
 
Wanneer men slecht slaapt kan er stress ontstaan. Stress kan weer voor onrust zorgen. Maar andersom kunnen onrust en stress er ook voor zorgen dat men slecht slaapt. Men belandt dus in een vicieuze cirkel.
 

Soorten slaapmiddelen en werking

Er bestaan verschillende geneesmiddelen die er voor kunnen zorgen dat men beter slaapt en/of rustiger wordt.
 
Slaapmiddelen: Voorbeelden van slaapmiddelen zijn:

• Benzodiazepines: De slaapmiddelen die het meest gebruikt worden behoren tot de groep van benzodiazepines. Dit geneesmiddel werkt tevens kalmerend en vermindert angsten. Dit komt omdat benzodiazepines invloed kunnen hebben op het stofje gamma-aminoboterzuur. Gamma-aminoboterzuur kan er voor zorgen dat men zich meer kan ontspannen. Tevens bevordert gamma-aminoboterzuur de nachtrust en het dieper doorslapen.
  Waarvoor het geneesmiddel dient, hangt af van het soort geneesmiddel, de dosis, de persoon en hoe lang het middel wordt gebruikt. Wanneer benzodiazepines als slaapmiddel wordt gebruikt, kunnen ze de inslaaptijd verkorten en de slaapduur verlengen. Wel kan men sneller wakker worden door bijvoorbeeld geluiden. Tevens wordt de REM-slaap onderdrukt door benzodiazepines. Dit is een vervelende bijwerking gezien het feit dat de REM-slaap erg belangrijk voor de mens is.
  Wanneer men langer dan twee weken benzodiazepines gebruikt, worden de effecten minder merkbaar. Het lichaam begint namelijk te wennen aan het geneesmiddel. Hierdoor heeft men een hogere dosis nodig om hetzelfde effect te krijgen. Bij het gebruik van benzodiazepines is er kans op verslaving. Bij slaapproblemen is het daarom beter om benzodiazepines niet langer dan twee weken te gebruiken. Bij spanning, angst en onrust is dit maximaal twee maanden. Voorbeelden van benzodiazepines zijn xanax, seresta (axazepam), valium (diazepam) en mogadon.
• Overige: Tevens worden er andere middelen bij slapeloosheid gebruikt. Voorbeelden zijn zoplicon en zolpidemtartraat. Zoplicon kan er voor zorgen dat men slaperig wordt. Daarnaast wordt men ook rustiger. Zolpidemtartraat kan er voor zorgen dat spanning afneemt en men suf wordt. Hierdoor kan men beter in- en doorslapen. Voor beide slaapmiddelen bestaat er echter twijfel of ze echt werken. Mogelijk is het resultaat van beide slaapmiddelen toe te schrijven aan het placebo-effect. Het placebo-effect wil zeggen dat een persoon verwacht dat het middel een bepaalde werking heeft. Door deze verwachting treedt dit positieve effect op wanneer de persoon het middel gebruikt.

Tevens worden bepaalde antidepressiva voorgeschreven aan mensen met een slaapstoornis zonder depressie. Bij een depressie kan men bijvoorbeeld lusteloos en somber zijn. Een depressie kan grote vermoeidheid, slaapproblemen en concentratieproblemen met zich meebrengen. Tevens worden bepaalde antipsychotica soms voorgeschreven bij een slaapstoornis. Antipsychotica worden gebruikt om psychotische symptomen tegen te gaan. Bij een psychose kan men bijvoorbeeld last hebben van wanen en hallucinaties. Er is echter geen bewijs dat deze geneesmiddelen daadwerkelijk kunnen helpen bij slaapproblemen. Daarnaast kunnen deze geneesmiddelen ongewenste bijwerkingen geven. Vanwege deze ongewenste bijwerkingen worden antidepressiva en antipsychotica liever niet voorgeschreven wanneer alleen sprake is van een slaapstoornis.
 
Mogelijk kan het geneesmiddel valeriaan helpen bij slaapproblemen. Hier is echter ook geen bewijs voor.
 
Hetzelfde geldt voor melatonine. Melatonine is een hormoon en regelt het dag- en nachtritme. Een hormoon is een stof die in het lichaam wordt aangemaakt en afgegeven aan het bloed. Daarnaast kan een hormoon invloed hebben op de werking van bepaalde organen. De afgifte van het hormoon melatonine wordt in de ochtend gestopt. Hierdoor wordt de mens wakker. Wanneer het donker wordt, wordt er weer melatonine afgegeven. Hierdoor wordt men slaperig. Wanneer er te weinig melatonine wordt afgegeven, zal men zich niet of minder slaperig voelen.
 
Rustgevende middelen: Zoals beschreven kunnen benzodiazepines ook worden voorgeschreven als rustgevend middel. Maar daarnaast zijn er nog een aantal andere middelen die rustgevend kunnen werken.
 
Voorbeelden van rustgevende middelen zijn:

• Propranolol: Propranolol is een bètablokker. Een bètablokker is een geneesmiddel dat ook wel wordt gebruikt wanneer sprake is van een te hoge bloeddruk. Bètablokkers zorgen er namelijk voor dat de hartslag daalt. Hierdoor verwijden de bloedvaten zich en gaat het bloed rustiger pompen. Het gevolg hiervan is dat de bloeddruk daalt. Wanneer men onrustig is, kan het hart sneller kloppen en kan men last hebben van overmatig transpireren en trillende handen. De bètablokker propranolol kan bij onrust de versnelde hartslag vertragen en het trillen van de handen tegengaan. Propranolol wordt met name gebruikt bij examenvrees en plankenkoorts. Tevens worden soms andere bètablokkers voorgeschreven zoals oxprenolol en atenolol. Deze bètablokkers hebben ongeveer dezelfde eigenschappen als propranolol.
• Antidepressiva: Antidepressiva is een verzamelnaam voor geneesmiddelen met een stemmingsverbeterende en depressiebestrijdende werking. Antidepressiva kunnen helpen wanneer sprake is van onrust. Vaak worden antidepressiva gebruikt wanneer sprake is van bijvoorbeeld een depressie. Maar ook kunnen antidepressiva voorgeschreven worden wanneer sprake is van een angststoornis, zoals een paniekstoornis of een sociale fobie. Bij een paniekstoornis heeft men last van herhaalde en onverwachte paniekaanvallen. Er hoeft geen aanleiding te zijn voor deze paniekaanvallen. Bij een paniekaanval is men bijvoorbeeld bang de macht over zichzelf te verliezen, gek te worden of om een hartaanval te krijgen. Bij een sociale fobie heeft men last van grote onzekerheid. Vaak is men erg verlegen. Het gevolg hiervan is dat sociale situaties, zoals feestjes, telefoneren, boodschappen doen en werken, erg moeilijk kunnen zijn. Men is bijvoorbeeld bang om afgewezen, uitgelachen of gepest te worden. Bij een depressie, maar ook bij een angststoornis, kan sprake zijn van grote onrust. Antidepressiva kunnen dan helpen om rustiger te worden. Er bestaan verschillende soorten antidepressiva met verschillende werkingen. Wel hebben alle antidepressiva invloed op bepaalde hormonen die het lichaam aanmaakt. Door invloed uit te oefenen op deze hormonen kan men zich rustiger en beter gaan voelen.

Bijwerkingen slaapmiddelen

Bij het gebruik van slaap- en rustgevende middelen kunnen verschillende bijwerkingen optreden. Deze bijwerkingen verschillen per geneesmiddel, persoon en dosering.

• Benzodiazepines: Bij het gebruik van benzodiazepines kunnen er bijwerkingen optreden. Voorbeelden van bijwerkingen zijn hoofdpijn, duizeligheid, een verminderde interesse in seks, vermoeidheid en somberheid. Deze bijwerkingen worden veroorzaakt doordat de werkzame stof van benzodiazepines zich in het lichaam ophoopt. Daarnaast wordt de kans op vallen groter, kan men een gevaar in het verkeer zijn en worden de effecten van het middel in combinatie met alcohol versterkt.
  Wanneer men benzodiazepines langer dan twee maanden gebruikt, kunnen er nieuwe bijwerkingen optreden. Zo raken alle gevoelens verdoofd, zoals angst en pijn. Maar ook gevoelens van blijdschap en plezier raken verdoofd. Hierdoor kan men onverschillig worden en nergens zin meer in hebben. Tevens gaat het geheugen tijdelijk achteruit zonder dat men dit zelf doorheeft.
• Zopiclon: Door het gebruik van zoplicon kan men zich suf, vermoeid en duizelig voelen. Het gevolg hiervan is dat het concentratie-, reactie-, en coördinatievermogen afneemt. Tevens kunnen maag-darmklachten optreden zoals een moeilijke stoelgang en diarree en kan men aan het middel gewend raken. Gewenning merkt men wanneer de gebruikelijke dosis niet meer het gewenste effect geeft.
• Zolpidemtartraat: Ook bij het gebruik van zolpidemtartraat kan men zich suf, vermoeid en duizelig voelen. Tevens kan men dubbelzien. Er ontstaat hierdoor een verminderd reactie-, concentratie- en coördinatievermogen.
• Bètablokkers: Bij het gebruik van bètablokkers kan duizeligheid ontstaan door de daling van de bloeddruk. Men kan zich licht in het hoofd en suf voelen. Tevens kan men last krijgen van misselijkheid, een moeilijke stoelgang, diarree en droge ogen. Om te kijken hoe men op het middel reageert, is het belangrijk het middel eerst een keer uit te proberen.
• Antidepressiva: Bij het gebruik van antidepressiva kunnen bijwerkingen optreden zoals gewichtstoename, hoofdpijn en duizeligheid. Tevens kan men last krijgen van maag- en darmklachten zoals diarree, een moeilijke stoelgang en misselijkheid.

Naast bijwerkingen kunnen slaap- en rustgevende middelen ook een wisselwerking hebben met andere geneesmiddelen. Dit wil zeggen dat het ene geneesmiddel de werking van het andere geneesmiddel beïnvloedt. Per slaap- en rustgevend middel is dit anders. De wisselwerking met andere geneesmiddelen dient volgens de wet beschreven te staan in de bijsluiter.
 

Voeding en slaapmiddelen

Bij het gebruik van antidepressiva is gewichtstoename een veel voorkomende klacht. Deze toename in gewicht kan ook een andere reden hebben dan de antidepressiva. Wanneer sprake is van veel onrust kan men namelijk ongewenst of onbedoeld afvallen. Wanneer deze onrust afneemt, kan dit ook een verbetering van de eetlust geven. Deze toename in eetlust kan gewichtstoename veroorzaken.
 
Niet alleen kan men afvallen wanneer sprake is van veel onrust. Ook kan men juist gaan overeten bij onrust. Dit overeten, kan gewichtstoename met zich meebrengen. Het is daarom belangrijk om op de voeding te letten. Bij de voeding is het belangrijk gezond te eten en voldoende te variëren. Een gezond voedingspatroon kan het geestelijk welzijn verbeteren. Niet alleen is een gezond voedingspatroon belangrijk. Ook voldoende en regelmatig water drinken is belangrijk.
 
Onrust en slaapproblemen kunnen veroorzaakt worden door voeding. Zo kunnen bijvoorbeeld suikerrijke producten, maar ook alcohol en cafeïne voor onrust zorgen. Deze onrust kan weer voor slaapproblemen zorgen.
 
Ook zijn er juist voedingsmiddelen die er voor kunnen zorgen dat men juist ontspannen en slaperig wordt. Dit zijn vaak voedingsmiddelen die het stofje tryptofaan bevatten. Tryptofaan is een aminozuur. Een aminozuur is een deel van een eiwit. Eiwit is een bouwsteen voor het menselijk lichaam. Tryptofaan heeft een positief effect op de serotonine concentratie in het lichaam. Uiteindelijk wordt tryptofaan namelijk omgezet in serotonine. Serotonine is een stofje dat invloed heeft op de stemming. Wanneer de serotonine concentratie hoger is, kan de stemming verbeteren en kan men rustiger worden. Voorbeelden van voedingsmiddelen waar tryptofaan in zit, zijn bananen, zonnebloempitten en bruine rijst.
 
Bij het gebruik van benzodiazepines is het belangrijk geen grapefruit(sap) te nemen. Grapefruit(sap) vermindert namelijk de afbraak van het geneesmiddel. Hierdoor neemt het risico op bijwerkingen toe.
 
Regelmatig en voldoende bewegen kan er voor zorgen dat men beter slaapt en meer ontspannen is. Door te bewegen worden namelijk de hormonen serotonine, noradrenaline en endorfine in het lichaam. Deze hormonen hebben een positief effect op de stemming. Door de stemming te verbeteren, kan de onrust afnemen. Beweging kan slapeloosheid verminderen en daarnaast de slaapkwaliteit bevorderen. Dit kan komen omdat serotonine wordt omgezet in melatonine. Wanneer er meer melatonine is, zal men beter slapen.
 

Onderzoek slaapmiddelen

• Uit wetenschappelijk onderzoek is gebleken dat het gebruik van slaapmiddelen het risico op overlijden kan vergroten. De kans op overlijden bleek 4,6 keer groter te zijn wanneer slaapmiddelen werden gebruikt. Dit verschil was onafhankelijk van of men hart- of longziekten had of bijvoorbeeld factoren zoals roken of alcohol. Waarom het risico op overlijden toeneemt bij slaapmiddelen is nog niet duidelijk.
• Gebleken is dat mensen met een rommelig huis een hogere bloeddruk hebben dan mensen met een netjes huis. Een rommelig huis kan voor stress zorgen. Stress kan weer voor onrust en slapeloosheid zorgen.

Externe informatie slaapmiddelen of producten

We zijn extern onderstaande boek en producten, betreffende slaapmiddelen, voor u tegengekomen:

• Sedatives & Hypnotics: Deadly Downers, e-BOOK. Auteur Ida Walker, Engels. Reveals the long history of sedatives and hypnotics. You’ll discover how these drugs work and their effects, good and bad. Preventative measures are discussed, as well as treatment options for abuse and addiction.
• Perfect slapen in 7 stappen. Methode om een eigen ideale slaapritme te vinden.
• Melatonine is een natuurlijke, lichaamseigen stof die door de pijnappelklier (hersenen) wordt aangemaakt zodra het buiten donker begint te worden. Melatonine regelt het dag nachtritme en maakt de mens slaperig. Inslapen gaat zo gemakkelijker wanneer het tijd is om naar bed te gaan.

Terug