Niacine (vitamine B3)
Niacine tekort kan leiden tot uitslag en ontstekingen van de huid, dermatitis genaamd. Ook kan het leiden tot ontsteking van het slijmvlies van de mond, tong en darmen. Vitamines zijn stoffen die in kleine hoeveelheden voorkomen in eten en drinken. De inname van vitamines is onmisbaar, aangezien het lichaam het zelf niet of onvoldoende kan aanmaken. Vitamines leveren geen directe energie. Ze zijn wel essentieel voor een goed verloop van de stofwisseling. De stofwisseling, ook wel metabolisme genoemd, is een belangrijk lichamelijk proces. Hierbij worden voedingsstoffen door middel van ingewikkelde processen omgezet in warmte en energie. Hormonen, vitaminen en mineralen spelen hierbij een grote rol. Dit vindt plaats in alle lichaamscellen. Daarom zijn deze voedingsstoffen nodig voor een goede gezondheid, groei, ontwikkeling en herstel.
Er zijn in totaal 13 vitamines. Deze zijn in te delen in vitamines die oplosbaar zijn in vet en vitamines die oplosbaar zijn in water. De vetoplosbare vitamines komen voornamelijk voor in voedingsvetten. Het lichaam kan deze voor een gedeelte opslaan. Vetoplosbare vitamines worden uitgescheiden via de gal of de urine. De wateroplosbare vitamines komen voor in het vocht van de voedingsmiddelen. Vitamine B3 of niacine is zo’n wateroplosbare vitamine. Het lichaam kan de meeste wateroplosbare vitamines niet goed opslaan. Een teveel aan wateroplosbare vitamines wordt via de urine afgevoerd. Naast deze 13 vitamines bestaan er ook halfvitamines en onzinvitamines. De betreffende stoffen worden ten onrechte vitamines genoemd. Halfvitamines zijn stoffen die het lichaam zelf kan maken. Van onzinvitamines is nooit bewezen dat ze nodig zijn in het lichaam. De term vitamine wordt ook wel eens ten onrechte geclaimd voor commerciële doeleinde. Het gaat dan eigenlijk om een ander stofje, waar nog geen of niet voldoende wetenschappelijk bewijs voor is. Een voorbeeld hiervan is vitamine B7 en vitamine B17.
Niacine ook wel vitamine B3 genoemd, is een onderdeel van het vitamine B-complex. Het vitamine B-complex bestaat uit 8 vitamines, namelijk: vitamine B1, vitamine B2, B3, vitamine B5, vitamine B6, vitamine B8, vitamine B11 en vitamine B12. Toen het B-complex werd ontdekt dacht men dat het om één vitamine ging. Deze kreeg de naam vitamine B. Later bleek dat het uit meerdere afzonderlijke vitamines bestond. Om deze uit elkaar te houden zijn ze simpelweg genummerd. Uiteindelijk kwam naar voren dat enkele vitamines uit het complex bij nader inzien toch geen vitamine waren. Vandaar dat er enkele nummers missen. De werking van de B vitamines zijn zeer verschillend. Er zijn echter ook overeenkomsten. Zo zijn ze allemaal nodig voor het functioneren van de stofwisseling.
Vroeger werd niacine (vitamine B3) ook wel vitamine PP (Pellagra Preventing factor) genoemd. Vitamine B3 komt in de voeding voor als nicotinezuur en nicotinamide. Nicotinezuur heeft verder niets met nicotine uit sigaretten te maken. Nicotinezuur en nicotinamide worden door de lever omgezet in het, voor het lichaam bruikbare, niacine. Nicotinezuur en nicotinamide komen voor in eiwitrijke, dierlijke producten. In mindere mate komt het voor in aardappelen, graanproducten, peulvruchten en groenten. Het lichaam kan zelf ook niacine aanmaken. Uit 60 milligram van het essentiële aminozuur tryptofaan, kan 1 milligram niacine worden geproduceerd. Een essentieel aminozuur is een belangrijke bouwsteen van eiwit. Eiwit is essentieel voor het lichaam, vooral als bouwstof. Vitamine B3 wordt ook als toevoeging gebruikt onder het E-nummer E375. E375 wordt gebruikt om de houdbaarheid van een voedingsmiddel te verlengen. E-nummers zijn stoffen die aan voedingsmiddelen worden toegevoegd om bijvoorbeeld de houdbaarheid te verlengen.
Functie niacine
Vitamine B3 is in het menselijk lichaam nodig voor de energievoorziening van het lichaam. Het speelt namelijk een belangrijke rol bij de verbranding van koolhydraten (suikers), eiwitten, alcohol en vetten uit de voeding.
Aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH) niacine
De Gezondheidsraad geeft per voedingsstof aanbevelingen over de hoeveelheid die gezonde mensen dagelijks nodig hebben. Voedingsstoffen zijn bijvoorbeeld vitamines en mineralen. De Gezondheidsraad is een adviescollege van de overheid. Deze voedingsnormen worden gegeven als Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheid (ADH). De hoeveelheden worden weergegeven in milligrammen. 1 milligram is 0,001 gram.
De ADH van vitamine B3 in milligram per dag:
Leeftijd |
0-1 |
1-3 |
4-8 |
9-13 |
14-18 |
19-50 |
51-70 |
>70 |
Man |
2 |
4 |
7 |
11 |
17 |
17 |
17 |
17 |
Vrouw |
2 |
4 |
7 |
11 |
13 |
13 |
13 |
13 |
Voor zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven gelden hogere normen. De ADH voor zwangere vrouwen is 17 milligram per dag. Voor vrouwen die borstvoeding geven is de ADH 20 milligram per dag.
Vitamine B3 komt in twee verschillende vormen voor, nicotinamide en nicotinezuur. De bovenstaande tabel heeft betrekking op de combinatie beide vormen, omdat er niacine van gemaakt wordt. Voor nicotinezuur is de aanvaardbare bovengrens voor volwassenen 10 milligram per dag. Voor nicotinamide is dit 900 milligram per dag. In de voeding en in supplementen zit meestal nicotinamide. Voor mensen met een ziekte of aandoening gelden afwijkende hoeveelheden.
Niacine tekort
Een vitamine B3 tekort komt weinig voor in het Westen. Nicotinezuur en nicotinamide komen namelijk veelvuldig voor in de voeding. Daarnaast kan het lichaam deze vitamine in kleine mate zelf aanmaken uit tryptofaan. Tryptofaan is vaak ook voldoende aanwezig in de voeding. Een tekort vitamine B3 kan zich wel voordoen als gevolg van een chronische ziekte zoals diarree, langdurige infecties, alcoholisme en levercirrose. Een tekort aan vitamine B3 kan leiden tot uitslag en ontstekingen van de huid, dermatitis genaamd. Ook kan het leiden tot ontsteking van het slijmvlies van de mond, tong en darmen. Dermatitis en slijmvliesontstekingen door vitamine B3 tekort, kunnen voorkomen als de ziekte Pellagra. Pelle-agra betekent ‘ruwe huid’. Pellagra kan uiteindelijk leiden tot bewustzijnsstoornissen, diarree, dementie en dood. Het kan nog voorkomen in bepaalde delen van de wereld waar maïs het voornaamste voedsel is. Mais is arm aan nicotinezuur en tryptofaan. Maar tegenwoordig wordt in die landen vaak een variant van de vitamine toegevoegd aan het maïsmeel. Een tekort aan B3 kan een aanduiding zijn voor een tekort aan tryptofaan. Een vitamine B3 tekort kan in het Westen wel voor komen bij alcoholisten met een slecht eetpatroon.
Teveel niacine
Vitamine B3 kan voorkomen als nicotinezuur of nicotinamide. Een teveel aan nicotinamide heeft geen schadelijke effecten in het lichaam. Nicotinezuur kan wel klachten geven. Bij meer dan 10-50 milligram nicotinezuur per dag kan bloedvatverwijding of opvliegers ontstaan. Dit heeft echter geen ernstige gevolgen. Bij zeer hoge dosis van meer dan 2 milligram (2 gram) per dag kan schade aan lever en ogen ontstaan.
Stofwisseling en niacine
Vitamine B3 wordt opgenomen in de dunne darm. Nicotinezuur en nicotinamide worden door de lever omgezet in niacine en afgegeven aan het bloed. Een klein deel van het aminozuur tryptofaan wordt ook omgezet in niacine. Niacine fungeert als co-enzym. Een co-enzym is nodig voor een enzym om zijn functie te kunnen vervullen. 200 enzymen zijn afhankelijk van het niacine co-enzym. Deze zijn betrokken bij de energievoorziening van de cel. Een overschot wordt via de urine uitgescheiden. Niacine wordt niet opgeslagen in het lichaam.
Wisselwerking met niacine
Bepaalde medicijnen zoals galzuurbinders en anti-tuberculose medicijnen, kunnen bij langdurig gebruik invloed hebben op de werking van niacine. Een huisarts kan hier informatie over verstrekken.
Invloed van bereiding en bewaren niacine
Vitamine B3 is oplosbaar in water en een deel kan bij het wassen en koken verloren gaan. B3 is wel goed bestand tegen verhitting.
Niacine supplementen
Het lichaam neemt vitamines uit supplementen makkelijker op dan uit de voeding. Vitamines in voedingsmiddelen zijn vaak verbonden met andere stoffen. Door de spijsvertering worden de vitamines losgemaakt, zodat het lichaam ze kan opnemen. Dit lukt niet altijd helemaal. Hierdoor verlaat een gedeelte ongebruikt het lichaam. Kunstmatige vitamines in supplementen hoeven niet meer losgekoppeld te worden. Daardoor kunnen ze makkelijker worden opgenomen. Dit wil overigens niet zeggen dat een vitaminepil beter is dan gezonde voeding. Vitamine B3 komt vaak voor in verschillende multivitaminen. Over het algemeen is zo’n pilletje niet nodig, mits er gezond en gevarieerd gegeten wordt. En wanneer er voldoende aangemaakt kan worden door zonlicht. Er zijn echter wel groepen voor wie aanvulling zinvol kan zijn. Sommige mensen vinden het toch prettig om een multivitamine te gebruiken. Bijvoorbeeld tijdens verkoudheid of griep. Het is dan raadzaam om niet boven de 900 milligram per dag uit te komen. Het wordt afgeraden om niacine supplementen te slikken zonder overleg met de huisarts. Niacine in hoge dosis kan nevenwerkingen veroorzaken.
Onderzoek niacine
- Niacine suppletie heeft waarschijnlijk een positief effect bij de behandeling voor een hoog cholesterolgehalte. Cholesterol is een vetachtige stof die bij een verkeerde verhouding, verstopping van de bloedvaten kan veroorzaken. Een verstopping kan leiden tot hart- en vaatziekten. Er is nog geen eenduidig advies gevormd voor niacine om het cholesterolgehalte te verlagen. Hier wordt nog onderzoek naar gedaan.
- Diabetes Mellitus Type 1 is een vorm van suikerziekte die vooral bij kinderen ontstaat en daarom jeugddiabetes genoemd wordt. Hoe deze ziekte ontstaat is nog niet helemaal bekend. Onderzoeken bij proefdieren suggereren dat een verhoogde nicotinamide-suppletie deze ziekte kan voorkomen.
- Een grootschalig onderzoek dat vijf jaar duurde en waar 18 landen aan meededen, heeft dit effect bij mensen nog niet kunnen aantonen. Nieuw onderzoek wordt aanbevolen.
- De Hartnup-ziekte is een zeldzame erfelijke ziekte waarbij onder andere tryptofaan onvoldoende wordt opgenomen. Symptomen zoals huiduitslag, flauwtes en psychische problemen kunnen voorkomen. Patiënten met deze ziekte dienen extra nicotinamide of nicotinezuur te slikken omdat dit niet uit tryptofaan aangemaakt kan worden.
Externe informatie niacine of producten
We zijn extern onderstaande producten, betreffende niacine of vitamine B3, voor u tegengekomen:
- Proviform Vitamine B3 100mg, tabletten. Vitamine B3 (Niacine) is van belang voor de productie van energie en de balans van de gemoedstoestand. Daarnaast zorgt het voor een gezonde cholesterolspiegel en bevordert het de bloedsomloop. Een voedingssupplement is geen vervanging voor een gevarieerde voeding. Voor het behoud van een goede gezondheid is een gezonde levensstijl en een gevarieerde, evenwichtige voeding van belang.
- Vital Cell Life B3, Niacinamide 500 Mg, capsules. Niacinamide, ook nicotinamide genoemd, is een vorm van vitamine B3 die geen flush (hevig kleuren/blozen, een tintelend en/of jeukend gevoel en bonzen in het hoofd) geeft bij daarvoor gevoelige personen.
- Holisan Clark Vitamine B3 500mg, capsules.
- SanoPharm Vitamine B3 Niacine 50 mg, tabletten. Gebonden aan probiotica, gistvrij.
- B Active Complex. B-vitaminen zijn betrokken bij veel lichaamsprocessen. Ze zijn belangrijk voor het immuunsysteem, de energiehuishouding, het zenuwstelsel, huid, haar en nagels. B Active Complex helpt bij stress, vermoeidheid en concentratie. B-vitaminen zijn je brandstof voor je lichaam.
Disclaimer voedingsdoelen
DietCetera geeft u met bovenstaande tekst slechts algemene informatie. Wij hebben deze tekst niet gericht op individuele personen en omstandigheden. Vanzelfsprekend hebben we wel getracht deze informatie zo duidelijk en correct mogelijk te omschrijven. U blijft echter zelf verantwoordelijk voor uw eigen keuzes en interpretaties. Mocht u specifieke vragen of problemen hebben dan adviseren we u contact op te nemen met uw (huis)arts, diëtist of andere deskundigen. DietCetera is niet aansprakelijk voor eventuele schade ten gevolge van het onjuist interpreteren van deze tekst.