Pantotheenzuur (vitamine B5)
Pantotheenzuur tekort komt in Nederland nauwelijks meer voor omdat het veelvuldig in de voeding voorkomt. Vitamines zijn stoffen die in kleine hoeveelheden voorkomen in eten en drinken. De inname van vitamines is onmisbaar, aangezien het lichaam het zelf niet of onvoldoende kan aanmaken. Vitamines leveren geen directe energie. Ze zijn wel essentieel voor een goed verloop van de stofwisseling. De stofwisseling, ook wel metabolisme genoemd, is een belangrijk lichamelijk proces. Hierbij worden voedingsstoffen door middel van ingewikkelde processen omgezet in warmte en energie. Hormonen, vitaminen en mineralen spelen hierbij een grote rol. Dit vindt plaats in alle lichaamscellen. Daarom zijn deze voedingsstoffen nodig voor een goede gezondheid, groei, ontwikkeling en herstel.
Er zijn in totaal 13 vitamines. Deze zijn in te delen in vitamines die oplosbaar zijn in vet en vitamines die oplosbaar zijn in water. De vetoplosbare vitamines komen voornamelijk voor in voedingsvetten. Het lichaam kan deze voor een gedeelte opslaan. Vetoplosbare vitamines worden uitgescheiden via de gal of de urine. De wateroplosbare vitamines komen voor in het vocht van de voedingsmiddelen. Vitamine B5 is zo’n wateroplosbare vitamine. Het lichaam kan de meeste wateroplosbare vitamines niet goed opslaan. Een teveel aan wateroplosbare vitamines wordt via de urine afgevoerd. Naast deze 13 vitamines bestaan er ook halfvitamines en onzinvitamines. De betreffende stoffen worden ten onrechte vitamines genoemd. Halfvitamines zijn stoffen die het lichaam zelf kan maken. Van onzinvitamines is nooit bewezen dat ze nodig zijn in het lichaam. De term vitamine wordt ook wel eens ten onrechte geclaimd voor commerciële doeleinde. Het gaat dan eigenlijk om een ander stofje, waar nog geen of niet voldoende wetenschappelijk bewijs voor is. Een voorbeeld hiervan is vitamine B7 en B17.
Pantotheenzuur ook wel vitamine B5, genoemd, is een onderdeel van het vitamine B-complex. Het bestaat uit 8 vitamines, namelijk: vitamine B1, vitamine B2, vitamine B3, B5, vitamine B6, vitamine B8, vitamine B11 en vitamine B12. Toen het B-complex werd ontdekt dacht men dat het om één vitamine ging. Deze kreeg de naam vitamine B. Later bleek dat het uit meerdere afzonderlijke vitamines bestond. Om deze uit elkaar te houden zijn ze simpelweg genummerd. Uiteindelijk kwam naar voren dat enkele vitamines uit het complex bij nader inzien toch geen vitamine waren. Vandaar dat er enkele nummers missen. De werking van de B vitamines zijn zeer verschillend. Er zijn echter ook overeenkomsten. Zo zijn ze allemaal nodig voor het functioneren van de stofwisseling.
Vitamine B5 werd rond 1930 toevallig ontdekt tijdens het zoeken naar andere B-vitamines. De naam is afkomstig van het Griekse woord pantothen, dat ‘overal’ betekent. Vitamine B5, is net als de andere B vitamines, oplosbaar in water. Het komt voor in het vocht van het product. Pantotheenzuur komt vooral voor in vlees, eieren, zuivelproducten, peulvruchten, volkorenproducten, groente en fruit.
Een vorm van pantotheenzuur, pantothenol, wordt ook wel aan shampoo toegevoegd. Pantothenol voorkomt uitdroging en geeft het haar extra volume. Dit laatst genoemde effect heeft niets met voeding te maken. Het extra volume komt door het waterbindend vermogen van de stof.
Functie pantotheenzuur
Vitamine B5 is in het menselijk lichaam nodig voor:
- Ondersteuning van het zenuwstelsel;
- De vorming van het stofje co-enzym A (CoA). Pantotheenzuur komt in alle cellen in het lichaam voor als onderdeel van co-enzym A. CoA fungeert als belangrijk onderdeel van de koolhydraat-, eiwit– en vet stofwisseling. Het helpt deze voedingsstoffen af te breken en te verbranden. Het zorgt voor de energievoorziening van het lichaam. Ook zorgt co-enzym A voor de opbouw van cholesterol, een vetachtige stof. Hieruit kunnen steroïden worden gemaakt. Een aantal hiervan functioneren als hormonen. Bijvoorbeeld oestrogeen, testosteron, cortisol en progesteron.
Aanbevolen dagelijkse hoeveelheid pantotheenzuur
De Gezondheidsraad geeft per voedingsstof aanbevelingen over de hoeveelheid die gezonde mensen dagelijks nodig hebben. Deze hoeveelheden worden weergegeven als de Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheid (ADH). Voor vitamine B5 is er echter geen ADH vastgesteld, maar een Adequate Inneming (AI). Een Adequate Inneming is een schatting van de laagste benodigde hoeveelheid vitamines en mineralen. Bij deze hoeveelheden zijn geen schadelijke gevolgen voor zover bekend. De Gezondheidsraad stelt een AI vast wanneer er geen ADH kan worden vastgesteld. Er is dan onvoldoende informatie beschikbaar om de gemiddelde behoefte vast te stellen. De Gezondheidsraad is een adviescollege van de overheid. De hoeveelheden worden weergegeven in milligrammen. 1 milligram is 0,001 gram.
De AI van vitamine B5 in milligram per dag:
Leeftijd |
0-1 |
1-3 |
4-8 |
9-13 |
14-18 |
19-50 |
51-70 |
>70 |
Man |
2 |
2 |
3 |
4 |
5 |
5 |
5 |
5 |
Vrouw |
2 |
2 |
3 |
4 |
5 |
5 |
5 |
5 |
Voor zwangere vrouwen gelden dezelfde normen, voor vrouwen die borstvoeding geven gelden hogere normen. De AI voor vrouwen die borstvoeding geven is 7 milligram per dag. Voor mensen met een ziekte of aandoening gelden afwijkende hoeveelheden.
Pantotheenzuur tekort
Omdat pantotheenzuur in veel verschillende voedingsmiddelen zit is een tekort uiterst zeldzaam. Het treedt alleen op bij ernstige ondervoeding. Door een ernstig en langdurig tekort van vitamine B5 kan een pijnlijk en branderig gevoel in de voeten ontstaan.
Het gevoel treedt veelvuldig op. Dit wordt ook wel het burningfeet syndroom genoemd. Het syndroom kwam vaak voor in gevangenenkampen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Tegenwoordig zijn er in Nederland geen gevallen bekend van een pantotheenzuur tekort. Bij dieren bleek een tekort te leiden tot klachten als bloedarmoede, huidontstekingen en zenuwverslechtering.
Teveel pantotheenzuur
Bij zeer hoge doseringen kan er diarree optreden. Het gaat dan om tientallen grammen per dag.
Stofwisseling pantotheenzuur
Pantotheenzuur wordt opgenomen in de darmen en dagelijks uitgescheiden via de urine.
Wisselwerking met pantotheenzuur
Onder andere plastabletten en de anticonceptiepil kunnen de opname remmen van de B vitamines. Het is daarom raadzaam om altijd op de bijsluiter van medicijnen te kijken of er risico is op tekort. Een huisarts of apotheker kan meer informatie verstrekken.
Invloed van bereiding en bewaren pantotheenzuur
Doordat vitamine B5 oplosbaar is in water gaat een deel bij het wassen en koken van producten verloren. Pantotheenzuur is wel goed bestand tegen verhitting. Het blijft ook stabiel onder invloed van licht.
Supplementen pantotheenzuur
Het lichaam neemt vitamines uit supplementen makkelijker op dan uit de voeding. Vitamines in voedingsmiddelen zijn vaak verbonden met andere stoffen. Door de spijsvertering worden de vitamines losgemaakt, zodat het lichaam ze kan opnemen.
Dit lukt niet altijd helemaal. Hierdoor verlaat een gedeelte ongebruikt het lichaam. Kunstmatige vitamines in supplementen hoeven niet meer losgekoppeld te worden. Daardoor kunnen ze makkelijker worden opgenomen. Dit wil overigens niet zeggen dat een vitaminepil beter is dan gezonde voeding. Vitamine B5 komt vaak voor in verschillende multivitaminen. Over het algemeen is zo’n pilletje niet nodig, mits er gezond en gevarieerd gegeten wordt. En wanneer er voldoende aangemaakt kan worden door zonlicht. Er zijn echter wel groepen voor wie aanvulling zinvol kan zijn. Sommige mensen vinden het toch prettig om een multivitamine te gebruiken. Bijvoorbeeld tijdens verkoudheid of griep. Het is dan raadzaam om de dosering per dag in de gaten te houden. In supplementen komt pantotheenzuur voor als calciumpantothenaat.
Onderzoek pantotheenzuur
- Vitamine B5 suppletie in samenwerking met biotine, zou zorgen voor sterke nagels.
- Pantotheenzuur zou ook mensen met astma maar ook met artritis kunnen helpen om de klachten te doen verminderen. Evenals het verminderen van kaalheid en grijsheid. Over deze uitspraken zijn tegenstrijdige onderzoeken te vinden. Hier is nog meer wetenschappelijk onderzoek nodig en tot nu toe worden de resultaten uit deze onderzoeken ontkracht.
- Vitamine B5 suppletie zou positieve effecten laten zien bij huidaandoeningen, allergieën, moeheid en bijnierschorsinsufficiëntie. Dit wordt echter onvoldoende wetenschappelijk onderbouwd.
- Er zijn vermoedens dat vitamine B5 helpt bij acne.
Externe informatie pantotheenzuur of producten
We zijn extern onderstaande producten, betreffende pantotheenzuur (vitamine B5), voor u tegengekomen:
- Orthica Vitamine B5 Pantotheenzuur 250, tabletten. Vitamine B5 helpt energie vrij te maken uit de voeding, helpt bij vermoeidheid en draagt bij tot een normaal metabolisme van steroïdhormonen (o.a. testosteron en oestrogeen). Een voedingssupplement is geen vervanging voor een gevarieerde voeding. Voor het behoud van een goede gezondheid is een gezonde levensstijl en een gevarieerde, evenwichtige voeding van belang.
- Bonusan Vitamine B5 500 Pantotheenzuur, tabletten. Dit product extra hoog gedoseerd.
- Holisan Clark Vitamine B5 500mg, capsules.
- Vitals Vitamine B5 250 mg, capsules.
- B Active Complex. B-vitaminen zijn betrokken bij veel lichaamsprocessen. Ze zijn belangrijk voor het immuunsysteem, de energiehuishouding, het zenuwstelsel, huid, haar en nagels. B Active Complex helpt bij stress, vermoeidheid en concentratie. B-vitaminen zijn je brandstof voor je lichaam.
Disclaimer voedingsdoelen
DietCetera geeft u met bovenstaande tekst slechts algemene informatie. Wij hebben deze tekst niet gericht op individuele personen en omstandigheden. Vanzelfsprekend hebben we wel getracht deze informatie zo duidelijk en correct mogelijk te omschrijven. U blijft echter zelf verantwoordelijk voor uw eigen keuzes en interpretaties. Mocht u specifieke vragen of problemen hebben dan adviseren we u contact op te nemen met uw (huis)arts, diëtist of andere deskundigen. DietCetera is niet aansprakelijk voor eventuele schade ten gevolge van het onjuist interpreteren van deze tekst.