COPD en voeding
COPD en voeding laat de invloed zien van voeding op COPD. COPD is de afkorting van het Engelse ‘Chronic Obstructive Pulmonary Disease’. De term wordt in het Nederlands vertaald als chronisch obstructieve longziekte. Chronisch betekent herhaaldelijk terugkerend en langdurend. Obstructieve betekent versperde. Door deze aandoening zijn de luchtwegen herhaaldelijk terugkerend en langdurig versperd. Hierdoor heeft een COPD-patiënt vaak last van benauwdheid. In 2015 waren er 596.300 COPD patiënten bekend bij de huisarts. Jaarlijks overlijden 6.000 Nederlanders aan COPD. Vooral mensen van 55 jaar en ouder krijgen COPD. Bijna 3% van de mensen die niet bekend stonden als COPD-patiënt had een ernstig vorm. Deze stonden niet als zodanig geregistreerd in de huisartsenregistraties. Nog eens 300.000 mensen lopen een zeer hoog risico op COPD zonder het zelf te weten. Het is nummer vier op de lijst van doodsoorzaken in de wereld. In de toekomst zal de aandoening nog verder klimmen op deze lijst.
Wat is COPD?
CARA was de verzamelnaam voor chronische bronchitis, longemfyseem en astma. Deze verzamelnaam is vervangen voor de verzamelnaam COPD. Onder COPD vallen de longaandoeningen chronische bronchitis en longemfyseem. Astma is een op zichzelf staande ziekte geworden. COPD is een chronische ziekte, dus ze is niet te genezen. Het belangrijkste kenmerk van de ziekte is ernstige benauwdheid.
De longen van een COPD-patiënt zitten altijd vol met kleine ontstekingen. Deze ontstaan door roken, schadelijke stoffen of een (erfelijke) ziekte. De ontstekingen veroorzaken blijvende schade. De longen kunnen niet zorgen voor een goede ademhaling van 100%. Een gezonde volwassene heeft ongeveer 10.000 liter zuurstof per dag nodig. Een volwassene met COPD kan soms maar de helft hiervan per dag in- en uitademen. Daarom heeft men vaak adem tekort door bijvoorbeeld aankleden, traplopen of werken. Het komt wel eens voor dat men extra zuurstof nodig heeft.
- Chronische bronchitis: Bij chronische bronchitis zijn de bronchiën de hele tijd geïrriteerd. De bronchiën zijn de vertakkingen van de luchtpijp. Deze zijn chronisch ontstoken. Het slijmvlies in de longen produceert meer slijm dan normaal. Dat veroorzaakt benauwdheid en hoesten met loskomend slijm. Door de ontstekingen wordt het slijmvlies steeds dikker, waardoor een vernauwing in de luchtwegen ontstaat. Dit leidt tot problemen met ademhalen. In het begin zijn de klachten meestal mild, maar in de loop der jaren worden ze steeds erger.
Bronchitis bestaat in acute en chronische vorm. De acute vorm is meestal binnen twee weken weer over. De aanstichter van deze vorm is een bacterie of virus, bijvoorbeeld door een verkoudheid of griep. Bij COPD wordt altijd gesproken van chronische bronchitis. De klachten houden minimaal drie maanden per jaar achter elkaar aan. Chronische bronchitis kan overgaan in longemfyseem. - Longemfyseem: Bij longemfyseem of emfyseem gaan er steeds meer longblaasjes verloren. Longblaasjes bevinden zich in trosjes aan de uiteinden van de bronchiën. Ze spelen een rol bij de uitwisseling van zuurstof en koolstofdioxide, de belangrijkste functie van de longen. Zuurstof wordt na het inademen in het bloed opgenomen en koolstofdioxide wordt weer uitgeademd. Bij een milde vorm van longemfyseem zijn de wanden van de longblaasjes ernstig beschadigd. Hierdoor kunnen ze niet meer normaal werken. Bij een ernstige vorm van de ziekte raken sommige longblaasjes met elkaar vergroeid. Hierdoor verdrukken ze het gezonde longweefsel. Longblaasjes zijn in grote aantallen aanwezig in de longen. Toch zijn ze allemaal van levensbelang. Kapotte longblaasjes kunnen zichzelf niet meer herstellen. Hoe minder longblaasjes er zijn, hoe moeilijker de uitwisseling van de gassen wordt.
De ernst van COPD wordt geclassificeerd volgens de GOLD stadia. Deze classificatie geldt wereldwijd en is goedgekeurd door de Wereldgezondheidsorganisatie en het Amerikaanse National Heart, Lung and Blood Institute. De vier stadia van COPD zijn:
- GOLD I – lichte COPD: De luchtstroom is licht beperkt. Patiënten zijn zich niet altijd bewust van hun abnormale longfunctie.
- GOLD II – matig ernstige COPD: De luchtstroom is beperkt. Inspanning veroorzaakt klachten als hoesten, slijm opgeven en kortademigheid. Patiënten zijn zich bewust van hun abnormale longfunctie. In dit stadium vragen ze gewoonlijk om een medische behandeling.
- GOLD III – ernstige COPD: De luchtstroom is verder beperkt. De kwaliteit van leven wordt beperkt door klachten zoals toegenomen benauwdheid, vermoeidheid, beperkingen in dagelijkse activiteiten en herhaalde verergeringen.
- GOLD IV – zeer ernstige COPD: De luchtstroom is ernstig beperkt, zo ernstig dat deze invloed heeft op hart en bloedvaten. De klachten zijn zo ernstig dat tijdelijke verergeringen levensbedreigend kunnen zijn. Soms is het noodzakelijk om dagelijks extra zuurstof toe te dienen.
Oorzaken COPD
Meestal ontstaat COPD op latere leeftijd, boven de 40 jaar. Met de leeftijd stijgt ook de kans op de ziekte. Meerdere factoren kunnen ten grondslag liggen aan het ontstaan van COPD zoals:
- Roken: In 80% van de gevallen is het roken van tabak de oorzaak. Roken brengt ernstige schade toe aan de longen. Door de schade kunnen longziekten zich gemakkelijk ontwikkelen. Na de diagnose COPD wordt rokers aangeraden om te stoppen. Roken verergert de klachten en versnelt het verloop van de ziekte. Mensen die jaren geleden zijn gestopt hebben overigens nog steeds een hoog risico op COPD. 10-20% van de rokers zal uiteindelijk te maken krijgen met COPD. De kans op COPD wordt groter naarmate iemand meer en langer heeft gerookt. De ziekte komt meer voor bij mannen dan bij vrouwen. In de laatste twintig jaar zijn steeds meer vrouwen gaan roken. Hierdoor neemt het aantal vrouwen met COPD snel toe.
- Schadelijke stoffen: Ongeveer 15% van de gevallen ontstaat door langdurige blootstelling aan schadelijke stoffen of stofdeeltjes. Een dergelijke blootstelling komt met name voor in de werkomgeving. In dat geval wordt er gesproken van beroeps-COPD. Ook sigarettenrook in de omgeving is een grote boosdoener. Sommige mensen krijgen een longziekte door langdurig meeroken.
- (Erfelijke) ziekte: Het gaat vaak om ziektes die luchtwegklachten veroorzaken. Bijvoorbeeld regelmatige acute bronchitis, slecht behandelde astma of longontstekingen. De longen raken hierdoor continu beschadigd. In 2% van de gevallen is alpha-1 of AAD de oorzaak. Alpha-1 of AAD is een aangeboren, chronische longziekte. Het gaat om een eiwit, alpha 1, dat nodig is om de longen te beschermen. Dit eiwit wordt bij deze aandoening niet aangemaakt of werkt niet goed. Het ontbreken van het eiwit veroorzaakt longemfyseem. Bij alpha-1 openbaart de COPD zich al op jonge leeftijd.
Een laag geboortegewicht en vroeggeboorte verhogen de kans om COPD te ontwikkelen op latere leeftijd. COPD komt aanzienlijk vaker voor bij mensen met een lagere opleiding. Het effect blijft overeind, wanneer er is gecorrigeerd voor roken.
COPD symptomen
Mensen met COPD komen vaak adem tekort. In de longen zijn talloze ontstekingen aanwezig. Hierdoor kunnen de longblaasjes langzaam afsterven. Dit levert vervelende klachten op. De belangrijkste symptomen van COPD zijn:
- Benauwdheid: Benauwdheid is een vervelend gevoel. Het maakt de alledaagse bezigheden een stuk lastiger. De benauwdheid kan zo ernstig zijn dat iedere dag extra zuurstof nodig is. Sommige mensen zijn zo benauwd en vermoeid dat zij een rolstoel nodig hebben.
- Hoesten: Door de grote hoeveelheid slijm in de longen komt hoesten veel voor. Hoesten is een reactie van het lichaam om zich te ontdoen van slijm. Het is dus mogelijk dat slijm meekomt tijdens een hoestbui. De hoest bij beginnende COPD klinkt typisch en wordt ‘rokershoest’ genoemd.
- Kortademig zijn: In het begin van de ziekte wordt kortademigheid veroorzaakt door lichamelijke inspanning. Na verloop van tijd kunnen de kleinste dingen al kortademigheid veroorzaken. Bij kortademigheid voelt het alsof het onderste deel van de longen dicht zit. Hierdoor neemt men korte ademteugen. Men is snel buiten adem en gaat naar lucht happen, hijgen en piepen.
- Overige symptomen: De klachten veroorzaken ernstige vermoeidheid. Bovendien moet het lichaam steeds vechten tegen de ontstekingen in de longen. Hierdoor verbrandt het veel energie. Het hoge energieverbruik werkt gewichtsverlies in de hand. Niet iedereen heeft hier echter last van. Overgewicht kan namelijk ook een symptoom zijn. Door de vermoeidheid is het verleidelijk om makkelijk voedsel te kiezen. Vaak zijn dit ongezonde voedingsmiddelen.
Voeding en COPD
Het lichaam heeft energie nodig om goed te kunnen functioneren. Die energie wordt ingenomen met de voeding. Op de verpakking van producten wordt energie aangegeven in kilocalorieën (kcal). Door benauwdheid, hoesten en kortademigheid heeft het lichaam meer energie nodig. Daarnaast moet het lichaam voortdurend tegen ontstekingen vechten. Bovendien kan benauwdheid zorgen dat men niet voldoende eet of niet meer geniet van eten. Onvoldoende energie-inname kan gewichtsverlies in de hand werken. Gewichtsverlies is niet gezond, wanneer men een gezond gewicht of zelfs ondergewicht heeft. Ondergewicht kan leiden tot een verlaging van de weerstand. Door een lage weerstand wordt men vatbaarder voor bacteriën en virussen die de longen willen binnendringen. Soms hebben mensen met COPD juist overgewicht. Overgewicht ontstaat vaak in de beginfase van COPD. Hoewel mensen (nog) voldoende eetlust hebben, gaan deze door de benauwdheid minder bewegen. In geval van ondergewicht en overgewicht is het belangrijk om een gezond gewicht te behalen. COPD en voeding hebben dus degelijk invloed op elkaar.
Voor COPD-patiënten is een gezond gewicht anders dan voor gezonde mensen. De BMI (Body Mass Index) geeft de verhouding tussen lengte en gewicht aan met een waarde. Deze waarde zegt iets over de gezondheid van het gewicht. Een gezond gewicht wordt gekenmerkt door een BMI tussen 18 en 25. Overgewicht wordt gekenmerkt door een BMI tussen 25 en 30. Mensen met COPD hebben een gezond gewicht in geval van een BMI tussen 21 en 30. Bovendien verlaagt een BMI tussen 25 en 30 de kans op infecties. Een BMI lager dan 21 kenmerkt een te laag gewicht. De voedselinname is dan niet voldoende. Een op de vier mensen met COPD heeft een BMI lager dan 21.
Om een gezond gewicht te bereiken moet het voedingspatroon worden veranderd. In geval van overgewicht (BMI boven de 30) is het goed om de energie-inname te verlagen. In geval van ondergewicht (BMI lager dan 21) is het goed om de energie-inname te verhogen. In beide gevallen is het noodzakelijk om veel verschillende voedingsstoffen in te nemen. Voedingsstoffen zijn stoffen die noodzakelijk zijn voor allerlei processen in het lichaam. De belangrijkste voedingsstoffen zijn eiwit, koolhydraten en vet. Deze geven energie aan het lichaam. Andere belangrijke stoffen zijn vitamines, mineralen en vezels. Vitamines en mineralen zijn noodzakelijk voor de groei, het herstel en het goed functioneren van het lichaam. Het grootste verschil tussen vitamines en mineralen is de herkomst. Vitamines komen van nature voor in voedingsmiddelen. Mineralen worden daarentegen door voedingsmiddelen opgenomen uit de aardbodem. Vezels zijn een bijzonder soort koolhydraten die helpen met een goede stoelgang. Voldoende verschillende voedingsstoffen worden ingenomen door gezond en gevarieerd te eten. Simpelweg meer of minder eten is geen goede oplossing. Mensen met COPD worden alleen geholpen met voeding van een goede kwaliteit. Eventuele overtollige voedingsstoffen worden bovendien omgezet in vet. Hier heeft het lichaam niet veel aan.
Leefstijl en COPD
Naast COPD en voeding is het noodzakelijk om zo snel mogelijk te stoppen met roken. Hierdoor worden ontstekingen verminderd en verdere beschadiging van de longen vertraagd. Daarnaast is het goed om contact met prikkelende stoffen zoveel mogelijk te vermijden. Voorbeelden van prikkelende stoffen zijn sterke geuren, koude lucht en mist. Hierdoor kan kortademigheid worden voorkomen. Waarschijnlijk duurt het even, voordat het hoesten en slijm opgeven vermindert. Een belangrijke verandering voor mensen met COPD is meer bewegen. Door benauwdheid zijn mensen met COPD vaak minder gaan bewegen. Bewegen is echter heel belangrijk voor deze doelgroep. Het verbetert de conditie en de spierkracht. Hoe verder de ziekte is gevorderd, hoe meer de spiermassa afneemt. Een goede conditie en sterke spieren maken alle dagelijkse bezigheden makkelijker. Bovendien kan beweging helpen om een gezond gewicht te bereiken, wanneer men overgewicht heeft.
Onderzoek voeding en COPD
- Volgens Canadees onderzoek is het risico om tijdens het leven COPD te ontwikkelen opgelopen naar 27,6%. Het risico op COPD is daarmee hoger dan het risico op hartfalen, borstkanker en prostaatkanker. Groepen met meer risico op COPD waren mannen, mensen met een lage sociaaleconomische status en mensen die op het platteland werken. De sociaaleconomische status wordt onder andere gemeten aan de hand van het beroepsniveau, inkomen en opleiding.
- Het aantal COPD-patiënten dat last heeft van hart- en vaatziekten is opmerkelijk. 80-90% van de mensen met COPD heeft gerookt. Door roken slibben de aderen dicht. Zo ontstaat aderverkalking die de belangrijkste oorzaak van hart- en vaatziekten is. Momenteel wordt onderzocht wat de precieze relatie is tussen COPD en hart- en vaatziekten.
- Het eten van voldoende fruit zou het risico op COPD kunnen verminderen en de ademhalingsfunctie verbeteren. De oorzaak van de positieve effecten is nog niet bekend. De harde bewijzen voor deze stelling ontbreken.
- COPD-patiënten zouden meer lucht krijgen door broccoli te eten. In broccoli zit een stof, sulforafaan, die ontstekingen in de longen afremt. Of een dieet rijk aan sulforafaan daadwerkelijk effect heeft, moet nog worden onderzocht.
- Amerikaanse onderzoekers hebben vastgesteld dat frisdrank het risico op COPD verhoogt. Hoe meer frisdrank wordt gedronken, hoe hoger het risico op COPD. De oorzaak hiervan is nog onduidelijk.
Externe informatie COPD en voeding of producten
We zijn extern onderstaande boeken, betreffende COPD en voeding, voor u tegengekomen:
- COPD. Auteur Marcel Nijland, Nederlands, 86 pagina’s. Uiteenzetting over wat astma en COPD zijn, de ademhaling, bronchitis en longemfyseem, en het medisch onderzoek, wordt ingegaan op een aangepaste levensstijl. Tevens medicatie, sport, beweging, revalidatie, ademhalingsoefeningen en voeding. Gericht op volwassenen die moeten leren omgaan met een longaandoening.
- COPD. Nederlands. In dit boek wordt door longartsen, gespecialiseerde verpleegkundigen en ervaringsdeskundigen een goede voorlichting gegeven over de achtergronden van deze chronische longaandoeningen; gebruikelijke leefregels, medicatie, fysiotherapie en hulpverleningsorganisaties.
- Leven met COPD. Auteurs Onno van Schayck & Geertjan Wesseling, Nederlands, 107 pagina’s. De auteurs zijn respectievelijk hoogleraar huisartsgeneeskunde en longarts. We lezen wat er aan de hand is, hoe de ziekte ontstaat, wat het verloop is, wat het voor de omgeving betekent, wat de behandeling is en hoe je er mee kunt leven.
- COPD For Dummies, e-BOOK. Auteurs Kevin Felner & Meg Schneider, Engels, 338 pagina’s. This straightforward guideprovides clear information about this progressive disease,explaining how to recognize the warning signs, get diagnosed, andchoose the best treatment.
Disclaimer voedingsdoelen
DietCetera geeft u met bovenstaande tekst slechts algemene informatie. Wij hebben deze tekst niet gericht op individuele personen en omstandigheden. Vanzelfsprekend hebben we wel getracht deze informatie zo duidelijk en correct mogelijk te omschrijven. U blijft echter zelf verantwoordelijk voor uw eigen keuzes en interpretaties. Mocht u specifieke vragen of problemen hebben dan adviseren we u contact op te nemen met uw (huis)arts, diëtist of andere deskundigen. DietCetera is niet aansprakelijk voor eventuele schade ten gevolge van het onjuist interpreteren van deze tekst.