Gaatjes of cariës
Een ander woord voor gaatjes is cariës of tandbederf. Niemand heeft graag gaatjes. Toch kan het iedereen overkomen. De ernst van de aantasting kan per persoon verschillen. Gaatjes ontstaan vaak pijnloos. Zonder behandeling kunnen pijnlijke klachten ontstaan. Het is beter om gaatjes te voorkomen. Goede mondverzorging en goede voedingsgewoonten kunnen daarbij helpen.
Opbouw tanden
De tand bestaat uit verschillende onderdelen: de kroon en de wortel. De kroon is het witte zichtbare gedeelte van de tand. Deze laag bestaat uit tandglazuur en tandbeen. Tandglazuur is een harde laag die de tanden beschermt tegen invloeden van buitenaf. Onder het tandglazuur bevindt zich het zachtere tandbeen. Tandbeen wordt ook wel dentine genoemd. Het bevindt zich voor een deel in de kroon en voor een groot deel in de wortel. De wortel is het onzichtbare gedeelte van de tand. De wortel zorgt ervoor dat de tand stevig in de kaak vastzit. De wortel bestaat uit een kanaal met zenuwen en bloedvaten. Prikkeling van deze zenuwen veroorzaakt een signaal. In het tandbeen bevindt zich een ruimte die gevuld is met pulpa. Pulpa is weefsel dat bestaat uit bindweefsel, zenuwvezels en bloedvaten. Via de zenuwvezels geeft pulpa signalen door naar de hersenen. De hersenen zetten deze signalen om in pijn. Gaatjes kunnen de zenuw blootleggen. Dit maakt de zenuw gevoeliger voor aantasting door invloeden van buitenaf.
Oorzaak gaatjes
Cariës is tandbederf. Tandbederf is onder te verdelen in verschillende fasen:
- Aantasting van tandglazuur;
- Aantasting van tandbeen;
- Aantasting van de tandwortel.
Gaatjes ontstaan aan de buitenkant van het tandglazuur. Aantasting vindt plaats door bacteriën uit de mond. Bacteriën scheiden een kleverig laagje af. Dit wordt tandplak genoemd. Tandplak zet zich af tegen het glazuur van tanden en kiezen. Het is moeilijk waar te nemen omdat het dezelfde kleur heeft als het gebit. Tandplak op zich veroorzaakt geen gaatjes. In de mond leven bacteriën. De bacteriën voeden zich met suikers uit de voeding. De bacteriën in het tandplak zetten deze stoffen om in zuur. Op die manier ontstaat er een zuurstoot. Bij elke zuurstoot lost het tandglazuur een beetje op. Dit gaat vrij langzaam omdat het glazuur hard is. Het glazuur kan zich van een zuurstoot herstellen. Maar dit proces kost enige tijd. Door veel en vaak producten met suikers te eten, zijn er veel zuurstoten. Komen deze zuurstoten vaker voor dan dat het glazuur zich kan herstellen, dan ontstaan er gaatjes. Bij het niet tijdig ontdekken van gaatjes, kan het dieper gelegen tandbeen worden aangetast. Tandbeen is zachter dan glazuur. Hierdoor kunnen gaatjes zich veel sneller uitbreiden. Bovendien kunnen bacteriën als het tandglazuur weg is, de kies makkelijker in. Op die manier kunnen bacteriën de tand van binnenuit verder aantasten. Blijft het langere tijd onbehandeld, dan kan zelfs de tandwortel worden aangetast.
Symptomen gaatjes
Aantasting van het glazuur uit zich in een witte vlek op de tand. Onbehandeld breidt het gaatje zich verder uit naar het tandbeen. Een donker plek op de tand is een teken van aantasting van het tandbeen. De tandwortel kan bij beschadiging gevoelig worden voor pijnprikkels. Dit komt omdat de zenuwen door het gaatje bloot zijn komen te liggen. Diepgaande aantasting van de zenuwen en wortel kan leiden tot afsterven van de tand. Hiervan is sprake wanneer de tand zwart verkleurd. Andere symptomen kunnen zijn: verkleuringen van de tanden of vullingen die afbreken of uitvallen.
Behandelmethodes gaatjes
Cariës worden behandeld door de tandarts. Door middel van boren worden cariës uit de tand of kies verwijderd. Bij diep gelegen gaatjes gebeurt dit in principe met verdoving. Het gat dat overblijft, wordt gevuld met een vulling. Door de gaatjes tijdig te behandelen, kan voorkomen worden dat het tandbeen en de wortel worden aangetast.
Groepen met verhoogd risico op gaatjes
Kinderen in de leeftijd van 6-18 jaar kunnen makkelijker gaatjes krijgen. In deze periode worden de tanden en kiezen namelijk gewisseld. Het glazuur van nieuw doorgebroken tanden en kiezen is nogal kwetsbaar. Aantasting door zuren en suikers vindt dan sneller plaats. Een andere kwetsbare groep voor gaatjes zijn zuigelingen en peuters. Dit geldt met name voor zuigelingen en peuters die langdurig en vaak zuigen op een fles met een zoete drank. Dit verschijnsel wordt ook wel zuigflescariës genoemd. Deze gaatjes ontstaan kort na de doorbraak van het melkgebit.
Voeding en gaatjes
Om cariës zoveel mogelijk te voorkomen, is het verstandig om bepaalde producten zo min mogelijk te gebruiken. Het gaat hierbij vooral om zoete producten en producten met veel suiker. Door de vele zoete tussendoortjes krijgt het glazuur te weinig tijd om te herstellen. Dit vergroot de kans op het ontwikkelen van gaatjes. Ook zure producten kunnen de tanden aantasten. Dit heet dan geen cariës, maar tanderosie.
Mondverzorging en gaatjes
Het is belangrijk om de tanden goed schoon te houden en om regelmatig naar de tandarts te gaan. Poetsen met fluoride kan tandplak verminderen. Fluoride bevordert het herstel van het tandglazuur. Hierdoor kan het gebit een paar keer per dag een zuurstoot verdragen zonder dat er gaatjes ontstaan. Fluoride zit niet alleen in tandpasta’s. Het kan ook toegevoegd zijn aan mondspoelmiddelen. Te veel fluoridetandpasta kan echter witte streepjes of vlekjes op de tanden veroorzaken. Daarnaast bestaan er diverse hulpmiddelen voor verwijderen van bacteriën, tandplak en etensresten. Deze hulpmiddelen kunnen op moeilijk bereikbare plekken worden gebruikt. Ook zijn er de zogenaamde tandplakverklikkers. Deze kleuren het tandplak op zodat zichtbaar wordt waar er op de tanden nog tandplak zit.
Onderzoek gaatjes
- Onderzoek heeft aangetoond dat kokosnootolie in bepaalde hoeveelheden de vorming van schadelijke bacteriën kan remmen. Op die manier zou het een zeer effectief middel tegen gaatjes kunnen zijn.
- De tandarts hoeft niet meer altijd te boren bij het herstellen van gaatjes. Dit komt door de ontwikkeling van een nieuwe vloeistof. De vloeistof zorgt ervoor dat de tand van binnenuit hersteld. Deze nieuwe ontwikkeling dient nog een paar laatste tests te ondergaan. De verwachting is dat het over één tot twee jaar door tandartsen kan worden toegepast.
- Het vermoeden bestaat dat bepaalde deeltjes uit zeewier de tanden effectief kunnen beschermen tegen gaatjes. De gedachte bestaat om dit toe te voegen aan tandpasta en mondwater. Voor dat het zover is, is verder onderzoek naar de precieze werking nodig.
- Drop bevat twee ingrediënten die de werking van bacteriën die gaatjes kunnen veroorzaken tegen gaat. Onderzoekers denken erover om deze bestanddelen toe te gaan voegen aan mondverzorgingsproducten.
- Voldoende vitamine D zou het risico op tandbederf flink kunnen verminderen. Vitamine D zorgt ervoor dat het lichaam een stofje aanmaakt dat de groei van bacteriën remt.
Externe informatie gaatjes of producten
We zijn extern onderstaande boeken en producten, betreffende gaatjes, voor u tegengekomen:
- Gaatjes en kiespijn. Geschikt voor goede lezers vanaf circa 8 t/m 10 jaar. Auteur Elaine Landau, Nederlands, 32 pagina’s. In vijf hoofdstukken wordt uitgelegd hoe het gebit er uit zien, wat het verschil is tussen melkgebit en blijvend gebit, wat het verschil is tussen tanden en kiezen, hoe je tandbederf kunt voorkomen en hoe je voor je gebit zorgt.
- Elmex Anti Caries Tandpasta. Beschermt, volgens de fabrikant, tegen cariës en helpt beginnende gaatjes tegen t gaan. Voor een grondige reiniging van de tanden. Klinisch getest en wetenschappelijk bewezen.
- Het Albert Heijn assortiment aan mondhygiëne, ook digitaal te bestellen.
- Elmex Anti Caries Tandspoeling. Volgens de fabrikant, effectieve bescherming tegen gaatjes, legt een beschermende laag aan tegen bacteriële zuuraanvallen. Ideaal voor mensen met een beugel.
- Colgate Caries Protection Tandpasta. Deze wereldwijd meest verkochte fluoridetandpasta bevat een, volgens de fabrikant, unieke formule met twee fluorides en calcium. Poetsen versterkt het tandglazuur en zorgt voor een fris gevoel in de mond. Het helpt beschermen tegen gaatjes en maakt tanden grondig schoon.
- Het Tandarts Setje 6 RVS Tools met Luxe Etui – Mond Verzorging Set. De tools in dit tandarts setje zijn allen gemaakt van hoogwaardig RVS, wat betekent dat ze niet roesten. Daarnaast zijn ze vaatwasser bestendig en bestand tegen hoge temperaturen.
Disclaimer voedingsdoelen
DietCetera geeft u met bovenstaande tekst slechts algemene informatie. Wij hebben deze tekst niet gericht op individuele personen en omstandigheden. Vanzelfsprekend hebben we wel getracht deze informatie zo duidelijk en correct mogelijk te omschrijven. U blijft echter zelf verantwoordelijk voor uw eigen keuzes en interpretaties. Mocht u specifieke vragen of problemen hebben dan adviseren we u contact op te nemen met uw (huis)arts, diëtist of andere deskundigen. DietCetera is niet aansprakelijk voor eventuele schade ten gevolge van het onjuist interpreteren van deze tekst.