Zenuwstelsel

 
Zenuwstelsel is een complex netwerk. De hersenen, het ruggenmerg en de zenuwen die zich in het lichaam bevinden vormen samen het zenuwstelsel. Het ruggenmerg, ook wel medulla spinalis genoemd, is een belangrijk onderdeel van het centraal zenuwstelsel. Door het ruggenmerg worden impulsen (prikkels) geleid en verbindingen gelegd naar de hersenen en de rest van het lichaam. Het ruggenmerg is een lange, buisvormige structuur die zenuwcellen bevat. Zenuwcellen zijn de informatie- en signaalverwerkers van het lichaam.
 
Het zenuwstelsel zorgt voor verbindingen tussen de verschillende hersengebieden onderling. Ook verbindt het de hersenen met de rest van het lichaam. Men merkt het zelf niet, maar het stelsel zorgt samen met het hormonale stelsel voor de regeling van alle lichaamsfuncties. Hormonen uit het hormonale stelsel zijn stoffen die in het lichaam op bepaalde plaatsen worden gemaakt en die andere weefsels van het lichaam kunnen beïnvloeden. Het meest regelende deel omvat alle activiteiten die bewust meegemaakt worden. Het gaat om zaken als reageren, denken, herinneren en fantaseren.
 

Indeling zenuwstelsel

Globaal gezien kan het stelsel onderverdeeld worden in het centrale zenuwstelsel en het perifere zenuwstelsel. Het perifere zenuwstelsel fungeert als verbinding tussen het centrale zenuwstelsel (hersenen en ruggenmerg) en de rest van het lichaam. Het perifere zenuwstelsel is ook weer te verdelen in tweeën, namelijk het somatische en het autonome zenuwstelsel. Zo kan het in drie delen worden opgesplitst naar functie:

• Het centrale zenuwstelsel, dat bestaat uit de hersenen en het ruggenmerg.
• Het somatische zenuwstelsel, dat de zenuwen van en naar de organen, spieren, gewrichten en huid omvat. Het somatische zenuwstelsel is verantwoordelijk voor beweging en geeft informatie door aan het centrale zenuwstelsel. Door de overdracht van informatie van het somatische zenuwstelsel naar het centrale zenuwstelsel komt men bijvoorbeeld in beweging.
• Het autonome zenuwstelsel, dat als het ware de weegschaal vormt van de interne organen. Het autonome zenuwstelsel zorgt ervoor dat er een balans is tussen spanning en ontspanning. Het autonome zenuwstelsel kan zelf ook weer in twee onderdelen verdeeld worden:
  Het parasympatische zenuwstelsel, dat verantwoordelijk is voor ontspanning, rust en kalmte. In deze fase daalt de bloeddruk, krijgen de spieren en organen voldoende bloed en zuurstof en is de hartslag rustig.
  Het sympathische zenuwstelsel, dat het lichaam activeert wanneer er sprake is van angst, stress, gespannenheid, actie en willen vluchten. In deze fase stijgt de hartslag, bloeddruk en ademsnelheid (zet aan tot snel ademen).

Functies zenuwstelsel

Om inzicht te krijgen in de complexe werking van het zenuwstelsel worden de belangrijkste functies omschreven. Er zijn vijf algemene functies te onderscheiden:

• Regulatie van activiteiten van weefsels en organen: Deze functie houdt in dat organen en weefsels geremd of gestimuleerd worden in hun activiteiten, wanneer veranderingen in of buiten het lichaam daartoe aanleiding geven. Hard wegrennen in een levensbedreigende situatie is hier een voorbeeld van.
• Coördinatie van activiteiten van weefsels en organen: Weefsels en organen moeten in hun werking nauwkeurig op elkaar afgestemd zijn. Het doel hiervan is dat er een optimale samenwerking tot stand komt tussen weefsels binnen een orgaan of tussen organen onderling. Een voorbeeld is spreken, een complex proces, waarbij borstkas, stembanden, keel- en mondholte, tong en wangen samenwerken.
• Regulatie en coördinatie van vegetatieve functies: Functies in het lichaam die nodig zijn om te overleven worden vegetatieve functies genoemd. De vegetatieve functies zijn: circulatie van bloed, spijsvertering, uitscheiding van ontlasting en ademhaling. Regulatie en coördinatie van de vegetatieve functies gebeuren meestal buiten de wil van een persoon om. Er kan geen of weinig invloed op uitgeoefend worden.
• Coördinatie van contacten met de buitenwereld: Het coördineren van de contacten met de wereld om de mens heen, is een belangrijke functie. Bewustwording van omstandigheden en daar eventueel op reageren zijn noodzakelijk voor zelfbehoud. Reageren op veranderingen in de buitenwereld kan enerzijds de vegetatieve functies ondersteunen. Anderzijds is de mens een sociaal wezen dat soortgenoten nodig heeft, zowel voor het eigen functioneren als de voortplanting.
• Coördinatie van de psychische functies: De coördinatie van de psychische functies spreekt ongetwijfeld het meest tot ieders verbeelding. Binnen deze taak worden aan het zenuwstelsel eigenschappen toegekend die te maken hebben met bijvoorbeeld stemmingen en emoties, met denken, dromen en fantaseren, met talent en creativiteit.

Werking zenuwstelsel

De werking van het zenuwstelsel verloopt veelal in een bepaald patroon dat uit drie functionele fasen bestaat: sensorische input, verwerking en motorische input.

• Fase 1 – Sensorische input: Een verandering, inwendig of uitwendig, zal door het lichaam waargenomen moeten worden. Dit gebeurt door middel van sensoren. Een sensor is een gespecialiseerde cel die gevoelig is voor een bepaalde verandering in zijn omgeving. De sensor wordt door de verandering geprikkeld. De sensor ‘vertaalt’ de prikkels in impulsen (elektrische signalen). Vervolgens worden deze impulsen via de zenuwen naar het centrale zenuwstelsel gestuurd. Het opvangen van prikkels door sensoren heet sensorische input.
• Fase 2 – Verwerking: In het centrale zenuwstelsel vindt verwerking van de sensorische input plaats. Allereerst ontvangt het centrale zenuwstelsel de informatie van de sensoren. Daarna wordt de betekenis van de informatie beoordeeld. Bijvoorbeeld in verband met een mogelijke bedreiging, zoals fysieke beschadiging van het lichaam. Vervolgens bepaalt het centrale zenuwstelsel of en hoe het lichaam moet reageren.
• Fase 3 – Motorische input: Wanneer er gereageerd wordt op een inwendige of uitwendige verandering, stuurt het zenuwstelsel remmende of stimulerende impulsen naar de betreffende effectoren. De effectoren zijn altijd spieren of klieren. Het aansturen door het zenuwstelsel van de effectoren wordt motorische output genoemd.

Aandoeningen aan het zenuwstelsel

Ziekten van het zenuwstelsel en de zintuigen zijn ziekten die de hersenen, het ruggenmerg, de zenuwen en de zintuigen treffen. De meest voorkomende ziekten van het zenuwstelsel worden hieronder beschreven.

• Parkinson: Mensen met de ziekte van Parkinson hebben te weinig dopamine in hun hersenen. Dopamine is een neurotransmitter. Een neurotransmitter is een stof die nodig is om de signalen van de ene hersencel door te geven naar de andere. Iedereen heeft dopamine in de hersenen. Een tekort aan dopamine komt door een beschadiging van de zenuwcellen die dopamine aanmaken. De oorzaak van die beschadiging is nog onbekend. Het tekort aan dopamine kan problemen geven bij dagelijkse activiteiten zoals lopen, omdraaien in bed en praten. Ook kunnen geheugenstoornissen, slaapproblemen, depressies, concentratieproblemen en persoonlijkheidsveranderingen optreden. Andere veelvoorkomende klachten zijn pijn, incontinentie en stoornissen met de seksualiteit en de spijsvertering.
• Multiple sclerose (MS): Multiple sclerose (MS) is een chronische ziekte van het centraal zenuwstelsel (CZS). Een chronische ziekte betekent dat iets levenslang duurt. Er is geen genezing mogelijk bij een chronische ziekte. Dat geldt ook voor MS. Tevens is multiple sclerose waarschijnlijk een auto-immuunziekte. Het is een ziekte waarbij het lichaam zichzelf aanvalt en kapot maakt.
• Epilepsie: Epilepsie is een aandoening die zich uit in de vorm van aanvallen. Deze aanvallen ontstaan door een plotselinge, tijdelijke verstoring van de elektrische prikkeloverdracht in de hersenen. Aangezien er verschillende oorzaken zijn voor epilepsie, verschillen ook de aanvallen van persoon tot persoon. De oorzaken bepalen de soort aanvallen en hoe vaak de aanvallen voorkomen.
• Gezichtsstoornissen: Gezichtsstoornissen worden ook wel oogaandoeningen genoemd. Het wordt pas een oogaandoening als de aandoening tot slechtziendheid en blindheid leidt. Gezichtsstoornissen worden gekenmerkt door de beschadiging van het netvlies. Het netvlies ligt aan de binnenkant van de oogbol. Het netvlies, ook wel retina genoemd, vormt de binnenbekleding van het oog.
• Gehoorstoornissen: Gehoorstoornissen zijn stoornissen waarbij gehoorverlies optreedt als gevolg van een afwijking van het gehoororgaan. De belangrijkste stoornis van de gehoorfunctie is doofheid. Het gebrekkig functioneren van het gehoororgaan heet hard- of slechthorendheid. Doofheid is geen ziekte, maar een begeleidend verschijnsel van aandoeningen van het oor, gehoorzenuw of centraal zenuwstelsel. Doofheid kan één of tweezijdig voorkomen. Bij eenzijdige doofheid is onder andere het richting horen gestoord: de patiënt kan moeilijk uitmaken waar het geluid vandaan komt. Bij tweezijdige doofheid hebben beide oren gehoorverlies.

Voeding en het zenuwstelsel

Het zenuwstelsel is erg gevoelig voor prikkels. De prikkels ontstaan niet alleen door de omgeving en situaties, maar ook door de voeding. Producten waar suiker, cafeïne en zoetstoffen in zitten worden door het zenuwstelsel opgemerkt. Het duurt slechts enkele minuten om het zenuwstelsel te beïnvloeden. Een paar voorbeelden van producten met cafeïne zijn thee en koffie. De ademhaling zal veranderen, waardoor er dieper en sneller wordt geademd. Het zet aan tot hyperventileren. Hyperventilatie betekent letterlijk te veel (hyper) ademen (ventileren). Bij chronische hyperventilanten resulteert het vaak in nog meer stress, paniek of sombere gevoelens. Het is daarom handig om het gebruik van suiker-, cafeïne- en zoetstof houdende producten te beperken.
 
Tekorten aan vitaminen en mineralen, bijvoorbeeld de B-vitamines en vitamine C, kunnen het zenuwstelsel aantasten. De B-vitamines zorgen voor een goede werking van het zenuwstelsel en de spijsvertering. Deze vitamines zitten onder andere in yoghurt, noten en granen. Vitamine C, ook wel ascorbinezuur genoemd, wordt niet in het lichaam gemaakt. Om die reden is het nodig de vitamine met de voeding binnen te krijgen. Vitamine C zit voornamelijk in plantaardige producten. Een tekort aan vitamine C zorgt in de eerste plaats voor verminderde weerstand, wondgenezing en opbouw van bindweefsel. Een tekort aan vitamine B kan leiden tot problemen gerelateerd aan het zenuwstelsel zoals depressie, een verlaagde irritatiedrempel, concentratieproblemen en geheugenverlies. Andere verschijnselen zijn spierzwakte, verminderde reflexen, verminderde eetlust, gewichtsverlies en maagstoornissen.
 
Ook het roken van een joint (softdrug) en het drinken van alcohol prikkelt het zenuwstelsel overmatig en verlaagt de drempelwaarde van gevoeligheid. Hoewel alcohol en drugs een ontspannende werking hebben, verstoren ze bij regelmatig gebruik emoties en de werking van het zenuwstelsel. Hierdoor is er steeds meer van nodig om hetzelfde effect te bereiken.
 

Onderzoek zenuwstelsel

Het zenuwstelsel heeft bepaalde voedingsstoffen nodig om goed te kunnen functioneren. Zo zijn verschillende B-vitamines nodig voor een goede werking. Ook de omega 3-vetzuren EPA en DHA dragen een belangrijk steentje bij. Er zijn echter weinig onderzoeken gedaan naar het effect van voedingsstoffen op neuropathie. Neuropathie is het niet goed functioneren van een of meer zenuwen. Alleen vitamine B12 is onderzocht. In 2005 hebben onderzoekers uit Taiwan gekeken welke onderzoeken er gedaan zijn van 1954 tot en met 2004. Ze kwamen zeven studies tegen naar het effect van vitamine B12 op het zenuwstelsel. Uit die onderzoeken trokken ze de conclusie dat vitamine B12 een gunstig effect kan hebben op symptomen als pijn en paresthesieën. Paresthesieën zijn tintelingen of kriebelingen die ontstaan zonder uitwendige prikkels. Paresthesieën ontstaan vooral door druk op de zenuw.
 

Externe informatie zenuwstelsel of producten

We zijn extern onderstaande relevante boeken voor u tegengekomen:

• De darm denkt mee, hoe bacteriën, schimmels en allergieën het zenuwstelsel beïnvloeden. Auteur Klaus-Dietrich Runow, Nederlands, 175 pagina’s. De auteur legt uit hoe darmen de hersenen en het zenuwstelsel kunnen beïnvloeden. Dan worden o.a. darmflora, voedselallergieën en –intoleranties behandeld. De slechte invloed van veelgebruikte medicijnen komt aan bod en vervolgens diagnostiek en therapie.
• Als gifstoffen op je zenuwen gaan werken. Hoe we onze hersenen en ons zenuwstelsel kunnen beschermen door te ontgiften. Auteur Klaus-Dietrich Runow, Nederlands, 223 pagina’s. In dit boek laat Klaus-Dietrich Runow zien hoe deze gifstoffen in het milieu de oorzaak kunnen zijn van veel (chronische) klachten en dat ontgiften verlichting kan bieden voor zenuw- en hersenziekten.
• Neuro; het zenuwstelsel en de relatie tussen hersenen en gedrag. Auteur Rudi D’Hooge, Nederlands, 240 pagina’s.
• Zakboek neurofysiologie De zenuwcel. Auteur R. D’Hooge, Nederlands, 176 pagina’s. Heel precies en diepgravend, en met talrijke duidelijke figuren beschrijft hij de algemene celstructuur, de bouw van het menselijk zenuwstelsel, de communicatie tussen zenuwcellen en de werking van gespecialiseerde zenuwcellen als zintuigencellen, motorische cellen, cellen die waken en slapen et cetera.

Terug