Ziekte van Parkinson

 
Ziekte van Parkinson is vernoemd naar de Engelsman James Parkinson, de ontdekker van deze ziekte. De ziekte van Parkinson is een hersenziekte, waarbij bepaalde hersencellen langzaam afsterven. Door het afsterven van de cellen in de hersenen wordt er onvoldoende dopamine aangemaakt. Dopamine is een stof waarmee hersencellen signalen doorgeven aan andere hersencellen. Dopamine wordt ook wel een ‘boodschapperstof’ of neurotransmitter genoemd. Een tekort aan dopamine zorgt er voor dat signalen in de hersenen niet (voldoende) worden doorgegeven. Hierdoor wordt bijvoorbeeld de aansturing van spierbewegingen aangetast en gaan de armen en benen beven. Tegelijkertijd worden spieren stijf, waardoor lichaamsbewegingen moeilijker op gang komen. Waarom de cellen bij de ziekte van Parkinson afsterven, is nog niet bekend. Waarschijnlijk is er niet één duidelijke oorzaak aan te wijzen.
 
Ziekte van Parkinson komt ongeveer voor bij één op de vijftig mensen. Parkinson kan voorkomen bij jongere mensen, maar treedt meestal pas op bij mensen van 60 jaar en ouder. Op dit moment zijn er in Nederland meer dan 50.000 mensen die de ziekte van Parkinson hebben. Als gevolg van de vergrijzing zal het aantal patiënten de komende jaren sterk toenemen.
 

Ziekte van Parkinson symptomen

Parkinson is een ‘progressieve’ ziekte. Progressief wil zeggen dat de klachten vaak geleidelijk beginnen en na verloop van tijd toenemen. Natuurlijk gaat dit proces niet bij iedereen even snel en kan men de klachten met de juiste behandeling vaak redelijk onder controle houden. Ook heeft niet iedereen dezelfde klachten.
 
De ziekte van Parkinson is moeilijk te herkennen, omdat de verschijnselen overeenkomen met die van andere ziektes. Meestal zijn de verschijnselen ook gering en onduidelijk, waardoor er niet meteen aan Parkinson wordt gedacht. De diagnose is in het begin daarom moeilijk vast te stellen. Het is belangrijk om te letten op bepaalde verschijnselen die kunnen wijzen op Parkinson. De verschijnselen die optreden bij Parkinson worden onderverdeeld in twee groepen, de primaire en de secundaire verschijnselen.
 
Primaire verschijnselen: De primaire verschijnselen zijn verschijnselen waar de Parkinsonpatiënt het meest onder lijdt.
Het gaat hierbij om de volgende verschijnselen:

• Stijfheid, ook wel rigiditeit genoemd. Over het hele lichaam is er sprake van stijfheid. Bewegingen moeten met meer concentratie en moeite worden uitgevoerd. Er is sprake van een verminderd uithoudingsvermogen, wat gepaard gaat met krachtverlies of spierzwakte.
• Beven van ledematen, ook wel tremor genoemd, komt veel voor bij patiënten met Parkinson. Het beven is vaak te merken aan de handen, maar kan ook bij andere ledematen voorkomen. In rust is het beven het ergst. Bij een aanspanning van een spier om iets te doen is het beven stukken minder.
• Akinesie, hypokinesie en bradykinesie: Akinesie wil zeggen het niet kunnen starten en uitvoeren van bewegingen. Bij hypokinesie is het belangrijkste kenmerk de afwezigheid van beweging en het vermogen om aan een willekeurig beweging te beginnen, zoals verminderde armzwaai, gebogen schouders en monotone spraak. Bewegingstraagheid wordt ook wel bradykinesie genoemd. Een persoon met Parkinson weet wel hoe de beweging moet worden uitgevoerd, maar het lukt gewoonweg niet. Er is dan sprake van een blokkering. Akinesie, hypokinesie en bradykinesie uiten zich bij Parkinson aan de hand van verschijnselen zoals: moeite met verschillende bewegingen tegelijk, verminderd knipperen met ogen, de doorbloeding wordt slechter, schrijven gaat moeizaam, het handschrift wordt kleiner (micrografie) en vermindering van spontane mimiek.

Secundaire verschijnselen: De Secundaire verschijnselen ontstaan bij een Parkinsonpatiënt in de loop van de tijd. Een aantal voorbeelden van secundaire verschijnselen zijn:

• Spraakproblemen: Om goed te kunnen spreken, moeten de spieren van de borstkas (in- en uitademing), mond en keel zich goed kunnen aanspannen en ontspannen. Bij Parkinson lukt dit steeds minder. Er kunnen daardoor spraakproblemen ontstaan. Dit uit zich vooral in een zwakke stem. Er is weinig stemvolume. De spraak kan ook eentonig worden.
• Slikproblemen: De oorzaak van de slikproblemen kan onder andere komen door spierstijfheid, medicatie en houding- en bewegingsstoornissen.
• Speekselvloeden: Er kan sprake zijn van veel speeksel in de mond. Dit ontstaat echter niet doordat er meer speeksel gemaakt wordt, maar door slikproblemen. Het speeksel kan dan niet tijdig weggeslikt worden en loopt soms gewoon de mond uit.

Fysiek heeft een Parkinson patiënt heel wat verschijnselen en klachten. Maar de intellectuele vaardigheden zijn vaak nog goed in tact. Denken en begrijpen kan een Parkinsonpatiënt nog uitstekend. Echter, dit is vaak niet goed merkbaar door de spraakproblemen en de niet aansluitende lichaamstaal. Overige verschijnselen bij Parkinson zijn depressie, dementie, slaapstoornissen, lage bloeddruk en verstopping in de darmen.
 

Verschillende stadia van Parkinson

De ziekte van Parkinson kent verschillende stadia. Deze stadia zijn gebaseerd op de ernst van de klachten:

• Stadium 1: Zeer lichte klachten. Symptomen treden op aan één kant van het lichaam.
• Stadium 2: Lichte klachten aan beide zijden van het lichaam. Er is nog geen sprake van evenwichtsstoornissen.
• Stadium 3: Matige klachten, eerste tekenen van evenwichtsstoornissen. Patiënt functioneert zelfstandig, maar wordt enigszins beperkt in zijn activiteiten.
• Stadium 4: Ernstige klachten. Hulp is nodig bij het uitvoeren van alledaagse activiteiten.
• Stadium 5: Zeer ernstige klachten. Patiënt is gebonden aan bed of rolstoel.

 

Behandeling ziekte van Parkinson

De ziekte van Parkinson is niet te genezen en de behandeling is dan ook gericht op het verminderen en verlichten van de klachten. De behandeling van Parkinson is zeer uitgebreid. Er zijn verschillende medicijnen, er kunnen operaties worden uitgevoerd en oefeningen worden gedaan. Welke behandelingsvorm wordt ingezet, hangt af van de behoefte. Deze behoefte is per patiënt verschillend. De behandeling van Parkinson is ‘multidisciplinair’. Dit houdt in dat er verschillende hulpverleners bij betrokken zijn, elk met een eigen specifieke bijdrage aan de behandeling.

• Medicijnen: Wanneer de symptomen van de ziekte het dagelijks leven of het werk gaan beïnvloeden, zal de neuroloog starten met medicijnen. Een neuroloog is een medisch specialist die zich bezig houdt met het diagnosticeren en behandelen van ziekten van de hersenen. Welk medicijn precies, hangt o.a. af van de klachten en van de leeftijd van de patiënt. Er vindt veel wetenschappelijk onderzoek plaats naar de ziekte van Parkinson. Hierdoor zijn al meerdere medicijnen beschikbaar, die de verschijnselen van de ziekte van Parkinson kunnen onderdrukken. De medicijnen richten zich vooral op het aanvullen van het dopaminetekort, zoals Levodopa (kortweg dopa genoemd). Deze stof is verwant aan de stof dopamine. De hersenen maken weliswaar geen dopamine meer aan, maar ze kunnen nog wel de stof levodopa omzetten in dopamine. Zo wordt het tekort aan dopamine voor een deel aangevuld.
• Fysiotherapie: De behandeling van de ziekte van Parkinson is ook gericht op de motorische problemen. Fysiotherapie helpt om soepeler te kunnen bewegen. Als men problemen ervaart bij de dagelijkse bewegingen, zoals lopen, opstaan uit een stoel en omrollen in bed, kan men veel baat hebben bij fysiotherapie. Dat is ook het geval als de conditie minder wordt of als er nek- of schouderklachten ontstaan.
• Logopedie: Logopedie helpt als er problemen zijn met de taal (formuleren, begrijpen), spreken, horen, eten en drinken. Logopedische problemen zoals spraakproblemen, kunnen in elk stadium van de ziekte van Parkinson ontstaan. Door middel van onderzoek bepaalt de logopedist wat de mogelijkheden en beperkingen van de patiënt zijn. De logopedist kan Parkinson niet genezen, maar wel de geschetste problemen behandelen.
• Ergotherapie: Een ergotherapeut biedt ondersteuning om de gewone dagelijkse bezigheden langer zelfstandig te kunnen uitvoeren. Deze bezigheden kunnen zich zowel binnen- als buitenshuis voordoen.
• Operatie: Wanneer medicijnen nauwelijks of geen effect hebben, of als de bijwerkingen van de medicijnen te ernstig zijn, kan de neuroloog een operatie overwegen. Slechts een klein deel van de patiënten komt hier echter voor in aanmerking. De neuroloog zal van tevoren een inschatting maken van het risico en de kans op succes van de operatie. De belangrijkste ingrepen zijn een laesie, waarbij een kleine beschadiging in de hersenen wordt gemaakt en hersenstimulatie, waarbij een deel van de hersenen wordt gestimuleerd. Bepaalde verschijnselen van de ziekte kunnen hierdoor verminderen. De ziekte van Parkinson kan door deze operaties echter niet genezen worden. Na de operatie kunnen er daarom nieuwe Parkinson-gerelateerde klachten ontstaan.
• Hersenstimulatie: Als medicatie en een operatieve ingreep niet (meer) helpen of als er teveel bijwerkingen zijn, kan hersenstimulatie als alternatief worden gezien. Een andere naam voor hersenstimulatie is Deep Brain Stimulation, ofwel DBS. DBS is een behandelingsvorm waarbij diep in de hersenen elektroden worden geplaatst die zijn aangesloten op een inwendige stimulator, een soort pacemaker. Door middel van deze elektrische stimulatie kunnen heel lokaal in de hersenen symptomen van verschillende ziektebeelden worden onderdrukt. Het doel van Deep Brain Stimulation is om klachten te verhelpen zoals beven, stijfheid, bewegingstraagheid, over-beweeglijkheid of onwillekeurige bewegingen. Met deze ingreep worden ook alleen de klachten bestreden.

Voeding en ziekte van Parkinson

De ziekte van Parkinson is een chronische ziekte, waarbij de behandeling zich richt op het verlichten van de klachten. Het is belangrijk om goed op de voeding te letten. Gezonde voeding kan een bijdrage leveren aan de behandeling van Parkinson, doordat het onder- en overgewicht kan voorkomen. De ziekte van Parkinson kan het lichaamsgewicht namelijk sterk beïnvloeden. Sommige mensen komen aan, omdat ze minder actief zijn door hun bewegingsbeperkingen. Overgewicht zorgt vervolgens voor spanning op de gewrichten, waardoor bewegen nog moeilijker wordt en de gevolgen van de ziekte verergeren. Meestal vallen mensen met Parkinson echter af doordat ze minder trek hebben, moeilijkheden ondervinden bij het eten, meer energie verbruiken door de ziekte (door met de symptomen om te gaan) of doordat het lichaam minder voedingsstoffen opneemt. Om deze reden moeten mensen met Parkinson vaak meer energie binnen krijgen om op gewicht te blijven.
 
Regelmaat in de voeding is belangrijk. Sommige mensen met Ziekte van Parkinson vinden het gemakkelijker om wat vaker kleinere maaltijden te verspreiden over de dag in plaats van drie hoofdmaaltijden te eten. Dit is geen probleem, mits de dagelijkse voeding voldoende energie en voedingsstoffen levert. Voedingsstoffen zijn stoffen die nodig zijn voor een goede werking van het lichaam en daarmee een goede gezondheid. De belangrijke voedingsstoffen worden door een gezonde voeding aangevuld. In een gezonde voeding horen onder andere voldoende volkorenproducten en groente en fruit. Verder is het belangrijk om voldoende te drinken. Een inname van voldoende vocht helpt namelijk obstipatie te voorkomen. Bij obstipatie blijft de ontlasting te lang in de dikke darm, waardoor verstoppingen ontstaan. Daarnaast zorgt drinken ervoor dat men meer speeksel produceert en minder last heeft van een droge mond.
 
Veel mensen met Ziekte van Parkinson ervaren eten als een probleem. De handelingen kunnen niet meer zo soepel worden verricht als vroeger. Enkele praktische tips bij het eten:

• Verzwaarde kopjes kunnen trillingen tijdens het drinken helpen te voorkomen.
• Het bord op een rubberen onderzetter plaatsen om wegschuiven te voorkomen.
• Warme dranken serveren in een geïsoleerde beker om te voorkomen dat ze afkoelen.
• Tuitbekers voorkomen tevens geknoei en helpen bij het drinken. Kopjes niet te vol schenken en de drank eventueel serveren met een rietje.
• Het eten op een hoger niveau serveren. Het bord kan bijvoorbeeld op een doosje of een standaard geplaatst worden. Zo is het voedsel dichter bij de mond.

Sommige voedingsmiddelen, vitamines of ongewone diëten worden aangeprezen omdat ze de ziekte van Parkinson zouden verlichten. Vaak is er echter geen bewijs voor dit soort uitspraken. Een diëtist kan adviezen geven over voeding bij de ziekte van Parkinson.
 

Ziekte van Parkinson onderzoek

Uit onderzoek blijkt dat door te fietsen bepaalde hersengebieden die verband houden met de ziekte van Parkinson beter gaan werken. Hierdoor verbeteren de coördinatie en de balans van Parkinsonpatiënten. Symptomen van Parkinson zijn spraakproblemen en trillende armen en benen. Ook worden spieren stijf, waardoor mensen met Parkinson moeite hebben met bewegen. Sommige patiënten zijn uiteindelijk afhankelijk van een rolstoel.
 
Voor de studie bestudeerden de onderzoekers hersenscans van 26 Parkinsonpatiënten die twee maanden lang drie keer per week fietsten. Sommige fietsten in hun eigen tempo, anderen werd gevraagd harder te trappen. Uit de scans bleek dat vooral krachtig trappen effect had op de hersengebieden die verband houden met beweging.
 
De wetenschappers bestuderen nu hoe het patiënten vergaat als ze een hometrainer in huis hebben. Ook willen ze zien of andere vormen van lichaamsbeweging zoals zwemmen en roeien hetzelfde effect hebben.
 

Externe informatie of producten

We zijn extern onderstaande boeken, betreffende de ziekte van Parkinson, voor u tegengekomen:

• Zorgboek Parkinsonismen. Nederlands, 225 pagina’s. Hoe leef je met een Parkinsonisme? Hoe richt je je dagelijkse leven in? En welke vormen van hulpverlening kun je aanboren? Deze en vele andere wetenswaardigheden komen aan bod in deze veelzijdige uitgave.
• Richtlijn Diëtetiek bij de ziekte van Parkinson. Auteurs M.J.M.D. van Asseldonk & H.C. Dicke, Nederlands. Bij de ziekte van Parkinson kunnen in toenemende mate voedingsgerelateerde problemen ontstaan. Het kan gaan om gewichtsverlies, maar ook om ongewenste gewichtstoename. Veel patiënten hebben last van obstipatie of een vertraagde maaglediging. Diëtisten kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan de behandeling van deze problemen.
• Het Parkinson oefenboek. Auteurs Erwin van Wegen & Ingrid Burgers, Nederlands. Een scala aan oefeningen en adviezen voor mensen met de ziekte van Parkinson.
• Ziekte van Parkinson. Nederlands, 116 pagina’s. In vogelvlucht wordt beschreven wat de ziekte van Parkinson is en wordt geïnformeerd over de symptomen, oorzaak en behandeling. Zowel de medicamenteuze therapie, operatieve behandeling, fysiotherapie, ergo- en logotherapie.

Terug