Alcohol

 
De chemische naam voor alcohol is ethanol. Alcohol is een energieleverende stof en wordt om deze reden tot de voedingsstoffen gerekend. De voedingsstof kan voorkomen in snel tot gisting overgaande voedingsmiddelen, bijvoorbeeld in druiven en appels. Gisting is een proces waarbij de suikers in het voedingsmiddel worden omgezet in alcohol. Naast een natuurlijke gisting kan het in de fabriek gemaakt worden. Alcohol is een afbraakproduct uit suiker door gisten. Gisten zijn micro-organismen. Micro-organismen zijn kleine wezens die niet met het blote oog te zien zijn. Bacteriën en schimmels behoren ook tot de micro-organismen.
 

Voorbeelden van producten waar alcohol in voor komt:

• Schoonmaakmiddelen: Alcohol wordt gebruikt in schoonmaakmiddelen en een voorbeeld hiervan is spiritus. Spiritus wordt gebruikt om schoon te maken en om de barbecue of ouderwetse fondue aan te steken. Spiritus herkent men aan de blauwe fles met een witte dop.
• Medicinale alcohol: Een ander woord voor medicinale alcohol is ontsmettingsmiddel. Het heeft een bacterie dodende werking. Artsen en specialisten gebruiken ontsmettingsmiddel om hun instrumenten te reinigen. In ontsmettingsmiddelen voor thuisgebruik zit het ook, zoals in Sterilon.
• Alcoholische dranken: Het wordt ook gebruikt om alcoholische dranken te maken. In de fabriek (brouwerij, destilleerderij of wijnmakerij) wordt er een bepaalde hoeveelheid gist en suiker aan het mengsel toegevoegd. De suiker wordt door gist omgezet in alcohol. Voorbeelden zijn wijn, bier en whisky.
• Lichaamsverzorgingsproducten: Het middel wordt gebruikt in deodorant, parfum en soms in huidverzorgingsproducten.

Alcoholgebruik

Alcohol levert energie: 1 gram levert 29 kJ (Kilojoule) wat gelijk staat aan 7 kilocalorieën. Er geldt echter geen minimale aanbevolen hoeveelheden, ondanks dat dit een voedingsstof is. Dit vanwege de negatieve gevolgen die het gebruik van te veel heeft op de gezondheid. Het gebruik van een kleine hoeveelheid alcoholische drank kan wel een positief effect op de gezondheid hebben.
 
Onder een kleine hoeveelheid alcoholische drank wordt verstaan; maximaal één glas voor mannen en vrouwen en niet iedere dag. Een kleine hoeveelheid kan bij mensen boven de 40 jaar bescherming bieden tegen hart- en vaatziekten. Hart- en vaatziekten zijn aandoeningen waarbij het hart en de bloedvaten betrokken zijn. Bloedvaten zijn lange, flexibele buisjes waar het bloed doorheen stroomt.
 

Alcohol in de Nederlandse voeding

Na de tweede wereldoorlog is het alcoholgebruik toegenomen. In de tweede helft van de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw was de alcoholconsumptie het hoogst. Daarna volgde een lichte daling, deze daling heeft zich niet voortgezet en de consumptie is tot op de dag van vandaag ongeveer gelijk gebleven. Het gebruik van alcoholische dranken in Nederland is vrij constant. Gemiddeld neemt men 10 gram per persoon per dag. Deze hoeveelheid komt overeen met één glas alcoholische drank. Het alcoholgebruik bij jongeren is de laatste paar jaar toegenomen. Ongeveer 30% van de jongeren drinkt regelmatig. De stijging in het alcoholgebruik is veroorzaakt door een aantal factoren:

• alcoholische dranken zijn gemakkelijk verkrijgbaar;
• de alcoholindustrie maakt veel reclame;
• lage prijzen van alcoholische dranken;
• de toegenomen welvaart.

Soorten alcoholische dranken

Deze dranken kan men verdelen in ‘zwak’ en ‘sterk’ alcoholische dranken. Tot de zwakke dranken worden bier, wijn, sherry, port, vermout en breezers gerekend. Van bier en wijn zijn ook alcoholvrije varianten te koop. Deze varianten bevatten geen alcohol. De zwak alcoholische dranken hebben een alcoholpercentage van 0.1% tot maximaal 15%. Onder de sterk alcoholische dranken vallen de dranken met een alcoholpercentage tussen de 15% à 30%. Enkele voorbeelden van sterk alcoholische dranken zijn jenever, cognac, rum, whisky en likeuren.
 
Alcohol wordt niet alleen in dranken verwerkt. Er zijn ook enkele voedingsproducten die een beetje alcohol bevatten. Voorbeelden van producten die alcohol bevatten, zijn rumbonen, kersenbonbons en tiramisu. Tiramisu is een nagerecht en wordt onder andere gemaakt van koffie, ei en lange vingers (koek). Men gebruikt ook regelmatig alcohol tijdens het bereiden van gerechten. Bijvoorbeeld tijdens het flamberen. Flamberen is een kooktechniek waarbij men alcohol over een te bereiden product giet. Door verwarming vervliegt de alcohol en kan daardoor worden aangestoken. Hierdoor blijft de smaak van alcohol in het te bereiden product hangen. Dit geeft een ‘lekkere’ smaak.
 

Absorptie van alcohol

Alcohol wordt volledig opgenomen in het lichaam. De absorptie verloopt sneller bij een lege maag dan wanneer de maag vol zit met eten. De maag is een orgaan dat zich in de buikholte bevindt. De maag dient als ‘opslagvat’ en mengt de gegeten voedingsmiddelen met maagsap. Maagsap is erg zuur en kan hierdoor voedingsmiddelen afbreken. Een ander woord voor maagsap is maagzuur. Als de maag leeg is, verloopt de opname van alcohol snel. Dit proces duurt ongeveer 15 tot 30 minuten. Bij een volle maag duurt het opnemen één tot drie uur. Deze tijd is afhankelijk van de voedingsmiddelen die men heeft gegeten. Met name een eiwit- en vetrijke maaltijd zorgen er voor dat de alcoholopname langzamer verloopt. Voorbeelden van eiwit- en vetrijke voedingsmiddelen zijn: bitterballen, kaas en vis. De maag kan 20% van de hoeveelheid alcohol die zich in de maag bevindt, opnemen. De overige 80% wordt in de dunne darm opgenomen. De dunne darm is een orgaan waar de afbraak en opname van voedingsstoffen begint. Vanuit de dunne darm wordt alcohol via het bloed naar de lever getransporteerd. De lever is een bruinkleurig orgaan dat bepaalde voedingsstoffen kan afbreken en het bloed zuivert. De lever breekt het alcohol vervolgens af. Tijdens de afbraak komt energie vrij. De afbraaksnelheid ligt rond 7 gram alcohol per uur. Een glas alcoholische drank bevat ongeveer 10 gram alcohol. Dit betekent dat  de lever ongeveer één tot anderhalf uur nodig heeft om de hoeveelheid af te breken.
 

De effecten van alcohol

De hoeveelheid alcohol die zich in het bloed bevindt, wordt uitgedrukt in het aantal delen alcohol per 1000 delen bloed. Dit wordt ook wel promille genoemd (‰). Alcohol wordt in het lichaam gelijk verdeeld over de hoeveelheid bloed in het lichaam. Een persoon met een lager lichaamsgewicht heeft minder bloed in het lichaam dan een zwaarder persoon. Dit betekent dat bijvoorbeeld een tiener minder alcohol kan verdragen dan een volwassene.
 
Het effect van alcohol, de hoeveelheid en wanneer de effecten optreden, worden hieronder nader toegelicht.

• Eén tot drie glazen: In kleine hoeveelheden (0.1 tot 0.5 promille) kan alcohol een opwekkend gevoel geven. Dit komt neer op één tot drie glazen alcohol. Men voelt zich prettiger en het vermoeidheidsgevoel kan verdwijnen. Alcohol werkt in op het zenuwstelsel. Met zenuwstelsel worden alle zenuwen bedoeld die in het lichaam aanwezig zijn. Een zenuw is een draad in het lichaam en geeft ‘signalen’ door aan de hersenen, of van de hersenen naar een spier. Als gevolg van de werking van alcohol op het zenuwstelsel, kunnen spanning en prikkelingen verminderd worden. Dit geeft het gevoel dat men wat ‘losser’ in de wereld staat. Men kan zich vrijer voelen en gesprekken worden makkelijker gevoerd. Dit vrije gevoel wordt ‘onder invloed van alcohol’ genoemd.
• Drie tot zeven glazen: Zodra de hoeveelheid alcohol in het bloed hoger wordt dan 0.5 promille, en richting 1 promille gaat, zal men de zelfbeheersing gemakkelijker verliezen. Daarnaast worden de ademhaling en hartslag ‘iets’ verhoogd en zal men meer moeten plassen. Dit laatste komt doordat alcohol de nieren stimuleert. Een nier is een orgaan dat het bloed filtert en urine maakt. Urine bevat water en opgeloste afvalstoffen die door de nieren zijn gefilterd. Normaal gesproken zorgen de nieren ervoor dat niet al het vocht dat men eet of drinkt in de urine verdwijnt. Een gedeelte van het vocht zal door de nieren geresorbeerd worden. Resorberen betekent het terugwinnen van water. Het lichaam heeft vocht nodig om zichzelf te herstellen en om afvalstoffen te verwijderen. Wanneer het lichaam al het vocht kwijtraakt, kan het lichaam uitdrogen. Bij uitdroging heeft het lichaam een tekort aan vocht.
• Zeven tot twintig glazen: Wanneer men tussen de zeven en twintig glazen alcohol heeft gedronken, zal de hoeveelheid alcohol in het bloed rond de 2 à 3 promille liggen. Men kan niet meer zelfstandig lopen en wordt sneller agressief. Men hoort en ziet weinig meer van de omgeving of is ongevoelig.
• Meer dan twintig glazen: Wanneer men meer dan twintig glazen alcohol heeft gedronken, zal de hoeveelheid alcohol in het bloed rond de 4 promille zijn. Zodra het alcoholgehalte rond de 4 promille ligt, spreekt men van alcoholvergiftiging. Alcoholvergiftiging is een situatie waarbij het lichaam letterlijk vergiftigd wordt door de grote hoeveelheid alcohol. Dit is een levensbedreigende situatie, waarbij men in coma kan raken en zelfs kan overlijden.

Overmatig alcoholgebruik

Wanneer men langdurig veel alcoholische dranken nuttigt, kan dit schadelijk zijn voor het lichaam. Alcohol kan schade geven aan organen die betrokken zijn bij de opname en verwerking van alcohol. Dit zijn de maag, lever en alvleesklier. De maag dient als ‘opslagvat’ en komt direct in contact met alcohol. De lever zuivert het bloed van afvalstoffen en zet voedingsstoffen om. De lever komt net als de maag, direct in contact met alcohol. De alvleesklier is een orgaan dat verteringssappen maakt. Verteringssappen worden in het lichaam gebruikt om voedingsstoffen klein te maken, zodat deze voedingsstoffen beter opgenomen kunnen worden. Overmatig alcoholgebruik kan voor vervelende complicaties zorgen. De complicaties bij overmatig en langdurig alcoholgebruik zijn:

• Ontstoken alvleesklier: De galblaas, die zich onder de lever bevindt, maakt gal. Gal is een vloeistof die vet kan afbreken. De galblaas eindigt via de alvleesklier in de darmen. Indien er veel alcohol wordt gedronken, raakt de galbuis verstopt. Hierdoor kan het gebeuren dat de alvleesklier ook verstopt raakt. De verteringssappen van de alvleesklier kunnen de alvleesklier niet uit en zorgen voor een ontsteking.
• Leververvetting: Een ophoping van vet in de lever als gevolg van overmatig alcoholgebruik wordt leververvetting genoemd. Leververvetting kan erg vervelend zijn. Symptomen die op kunnen treden zijn een gebrek aan eetlust, gewichtsverlies, misselijkheid, buikpijn en koorts. In het algemeen geneest leververvetting wanneer men stopt met alcohol drinken.
• Tekort aan vitaminen en mineralen: De maag, lever en alvleesklier kunnen ontstoken raken. Ontsteking in dit gebied kan erg vervelend zijn. Het kan gebeuren dat voedingsstoffen door de ontsteking niet goed worden opgenomen in het bloed. Hierdoor ontstaat er een tekort aan voedingsstoffen. Zo kunnen er tekorten ontstaan aan bepaalde vitaminen en mineralen. Een voorbeeld van een vitamine waar een tekort aan kan optreden is vitamine B1. Vitamine B1 speelt een belangrijke rol in het zenuwstelsel. Vitamine B1 zorgt ervoor dat bepaalde processen, zoals de concentratie en het geheugen, goed verlopen.
• Levercirrose: Het bekendste verschijnsel bij langdurig alcoholmisbruik is levercirrose. Hierbij wordt de lever ‘kapot’ gemaakt door alcohol. Vervolgens wordt er bindweefsel gevormd op de kapotte delen van de lever. In tegenstelling tot leververvetting is levercirrose niet te genezen. Alleen een levertransplantatie van een donor kan genezend zijn. Levercirrose geeft vervelende klachten zoals: geelzucht (het geel zien van de huid en ogen), misselijkheid, gewichtsverlies en vermoeidheid.
• Afwijkingen aan het ongeboren kind: Indien men tijdens de zwangerschap alcohol gebruikt kan dit afwijkingen geven bij het ongeboren kind. Het kind kan te maken krijgen met een geestelijke achterstand en groeiachterstanden.
• Ziekte van Wernicke: De ziekte van Wernicke is een ziekte waarbij men langdurig een tekort heeft aan vitamine B1. Men raakt ernstig verward en loopt slecht. De ziekte kan levensbedreigend zijn als men geen vitamine B1 injecties krijgt.
• Ziekte van Korsakov: De ziekte van Korsakov is een aandoening die vaak ontstaat na de ziekte van Wernicke. De ziekte van Korsakov kenmerkt zich in geheugenverlies en men kan snel agressief gedrag vertonen. De ziekte lijkt erg veel op dementie. Dementie is een aandoening aan de hersenen waardoor men het geheugen verliest. Echter komt dementie vooral bij ouderen voor en is dementie niet het gevolg van langdurig alcoholgebruik. De ziekte van Korsakov is niet te genezen.

Onderzoek alcohol

Uit onderzoek blijkt dat het gebruik van een kleine hoeveelheid alcohol de kans op het krijgen van reuma verkleint. Reuma is een aandoening waarbij meerdere gewrichten ontstoken raken. De ontsteking ontstaat doordat het eigen afweersysteem de gewrichten aanvalt. Dit wordt ook wel een auto-immuunziekte genoemd. Reuma is tot nu toe niet te voorkomen of te genezen.
 

Externe informatie alcohol of producten

We zijn extern onderstaande boeken, betreffende alcohol, voor u tegengekomen:

• Wijn, alcohol en gezondheid. Auteur Rudolf Pierik, Nederlands, 97 pagina’s. Het boek is een diepgravende, gedegen en kritische analyse van alles rond de invloed van wijn, bier en sterke drank op de gezondheid van de mens.
• Drank! Auteurs Ronald Bosman & L. Crombach, Nederlands, 160 pagina’s. Dit boek is een alcoholetiquette vol tips, testjes en suggesties voor iedereen die meer wil weten over klassieke, alledaagse en bijzondere drankjes.
• Drugs en Alcohol. Gebruik misbruik en verslaving. Auteurs R. Kerssemakers & R. Van Meerten, Nederlands, 640 pagina’s. Dit boek zet alle feiten over drugs en alcohol helder op een rij. Het bespreekt de belangrijkste thema’s en begrippen rondom het gebruik en misbruik van alcohol en drugs.
• Onze kinderen en alcohol, e-BOOK. Auteurs Joke Ligterink & Nico van der Lely, Nederlands, 256 pagina’s. De auteurs vertellen onomwonden en in heldere taal wat er kan gebeuren met het zich ontwikkelende brein van een puber die alcohol drinkt en wat in het algemeen de lichamelijke en geestelijke gevolgen zijn van drinken op jonge leeftijd.
• Stoppen met alcohol, e-BOOK. Auteur Allen Carr, Nederlands, 233 pagina’s. Na het wereldwijde succes van de door hem ontwikkelde methode om te stoppen met roken, ontwikkelde Allen Carr eenzelfde methode om met het drinken van alcohol te stoppen.

Terug