Voedingsstoffen

 
Er zijn ongeveer 50 voedingsstoffen bekend die nodig zijn voor alle levensprocessen. Deze voedingsstoffen spelen een belangrijke rol bij tal van lichaamsfuncties die nodig zijn voor de levensprocessen van de mens, zoals opbouw en reparatie van het lichaam, energievoorziening en het regelen van verschillende processen die in het lichaam plaatsvinden. Mensen hebben behoefte aan vast en vloeibaar voedsel.
 
De voedingswaarde van voedingsmiddelen, gerechten en maaltijden is afhankelijk van de soort, de hoeveelheid en de onderlinge verhouding van de voedingsstoffen. Voedingsstoffen zijn scheikundig aantoonbare bestanddelen van levensmiddelen. De meeste voedingsstoffen kunnen niet of onvoldoende door het lichaam worden aangemaakt. Deze voedingsstoffen zijn onmisbaar voor het lichaam en worden ‘essentiële voedingsstoffen’ genoemd. Tekorten aan essentiële voedingsstoffen leiden tot het ontstaan van deficiëntieziekten. Een deficiëntieziekte of gebreksziekte is een ziekte die het gevolg is van een tekort aan een voedingsstof. Sommige voedingsstoffen kunnen door processen in het lichaam zelf worden opgebouwd. De voedingsstoffen die het lichaam zelf kan opbouwen, worden ‘niet essentiële voedingsstoffen’ genoemd.
 

Voedingsstoffen dienen het lichaam te voorzien in:

• De energiebehoefte voor de groei en de spierarbeid;
• De behoefte aan bouwstoffen voor de groei en instandhouding van lichaamscellen. Cellen zijn de kleinste bouwstenen van het lichaam.

De voedingsstoffen worden in macro- en micronutriënten verdeeld. In Nederland geeft de Gezondheidsraad voor macro- en micronutriënten aanbevelingen voor de hoeveelheid die gezonde mensen dagelijks nodig hebben. Deze voedingsnormen worden gegeven als Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheden (ADH). De Gezondheidsraad is een onafhankelijke wetenschappelijke organisatie. De gezondheidsraad adviseert de regering en het parlement op het gebied van de volksgezondheid. Daarnaast worden er onder overige stoffen behandeld die mogelijk diverse gezondheidseffecten bezitten.
 
Macronutriënten:

• Koolhydraten;
• Eiwitten;
• Alcohol;
• Vetten;
• Voedingsvezels;
• Vocht.

Micronutriënten:

• Mineralen en spoorelementen;
• Vitamines;

Overige voedingsmiddelen:

• Aminozuren
• Polyfenolen
• Carotenoïden;
• Samengestelde voedingsstoffen;
• Extracten.

Macronutriënten als voedingsstof

Macronutriënten zijn de hoofdbestanddelen van de voeding. De macronutriënten worden in koolhydraten, eiwitten, vetten, vocht en alcohol verdeeld. Het lichaam heeft dagelijks behoefte aan een bepaalde hoeveelheid van macronutriënten (behalve alcohol). Koolhydraten, eiwitten, vetten en alcohol zijn tevens energieleverende voedingsstoffen.
 
Koolhydraten
Koolhydraten zijn een belangrijke bron van energie voor het lichaam. Koolhydraten worden ook suikers of sachariden genoemd. Koolhydraten worden in enkelvoudige en meervoudige soorten verdeeld. De koolhydraten die uit een suikermolecuul bestaan, worden enkelvoudige koolhydraten genoemd. Een molecuul is het kleinste deeltje van een stof. Als koolhydraten uit meerdere suikermoleculen bestaan, worden deze meervoudig genoemd. Koolhydraten die het lichaam kan opnemen en als energiebron gebruiken, worden verteerbare koolhydraten genoemd. Niet-verteerbare koolhydraten zijn voedingsvezels. Deze kan het lichaam niet opnemen. Voedingsvezels vormen dus geen energiebron, maar deze zijn wel erg belangrijk voor de functie van de darmen.
 
Eiwitten
Eiwitten leveren energie en tevens zijn eiwitten één van de belangrijkste bouwstoffen van het lichaam. De bouwstenen van eiwitten zijn aminozuren. Aminozuren kunnen op allerlei manieren aan elkaar gekoppeld zijn en eiwitten vormen. Deze verbindingen zijn de zogenaamde peptiden. In totaal kan eiwit in eten 22 verschillende soorten aminozuren bevatten. Het lichaam kan in totaal 13 soorten aminozuren zelf maken. De andere negen aminozuren dienen via eten te worden opgenomen. Dat zijn de zogenaamde essentiële aminozuren. Daarnaast bestaan er zes ‘semi-essentiële’ aminozuren. Semi-essentieel betekent dat het lichaam deze aminozuren normaal gesproken zelf kan maken. Onder bepaalde omstandigheden, zoals bij sommige ziektes, kan het lichaam deze aminozuren niet genoeg aanmaken. Als dat het geval is, dienen de semi-aminozuren via de voeding ingenomen worden.
 
Vetten
Er zijn verschillende soorten vetten, zowel dierlijk als plantaardig. Het lichaam krijgt vet met de voeding binnen. In het lichaam wordt vet afgebroken in kleinere deeltjes. Deze deeltjes worden ook wel vetzuren genoemd. Vet is een bron van energie, vitamine A, vitamine D en vitamine E en essentiële vetzuren. Vetten kunnen ingedeeld worden in onverzadigde en verzadigde vetten. Er zijn twee soorten onverzadigde vetten: enkelvoudig en meervoudig. Meervoudig onverzadigde vetzuren zijn essentiële vetzuren. Dit betekent dat het lichaam deze vetzuren niet zelf kan maken. Essentiële vetzuren krijgt het lichaam via de voeding binnen. Essentiële vetzuren hebben een positief effect op de gezondheid. De enkelvoudige vetzuren kan het lichaam zelf aanmaken. Dit kan overigens alleen als er voldoende essentiële vetzuren met de voeding worden ingenomen. Tijdens het harden van vloeibare olie kan er transvet ontstaan. Als er veel van verzadigd vet en transvet gebruik wordt gemaakt, wordt het risico op bepaalde ziektes als hart- en vaatziekten verhoogd.
 
Alcohol
Alcohol is een energieleverende voedingsstof. Voor alcohol geldt geen aanbevolen hoeveelheid, dit vanwege de negatieve gevolgen die het overmatige gebruik van alcohol kan opleveren. Matig alcoholgebruik is 1 glas alcohol per dag voor mannen en vrouwen en 3 tot 4 alcoholvrije dagen. Matig alcoholgebruik kan bij mannen en vrouwen van middelbare leeftijd gunstige gezondheidseffecten hebben, zoals een lager risico op hart- en vaatziekten. Het is aan te raden geen grote hoeveelheden achter elkaar te drinken en af en toe een dag over te slaan om de kans op gewenning of verslaving te verkleinen.
 
Voedingsvezels
Vezels worden ook wel voedingsvezels genoemd. Ze zijn afkomstig uit de celwand van planten. Ondanks dat vezels geen calorieën leveren, zijn ze erg belangrijk in een gezond voedingspatroon. Zo helpen vezels bij verschillende maag- en darmproblemen zoals diarree en obstipatie. Obstipatie wordt ook wel verstopping genoemd. Hierbij zit de darm als het ware verstopt met ontlasting. Vezels hebben daarnaast nog andere positieve eigenschappen. Zo beschermen vezels tegen hart- en vaatziekten en kan het een bijdrage leveren bij het bereiken of behouden van een gezond gewicht.
 
Vocht
Vocht (vaak water) zit in eten en drinken. In alle levensmiddelen komt vocht voor. Eten levert gemiddeld een liter vocht per dag. Een groot gedeelte van de lichaamsvochtvoorziening vindt door het drinken van water plaats. Het menselijke lichaam bestaat ongeveer voor 55% uit water. Water is de voornaamste bouwstof van het lichaam. Water heeft verschillende functies in het lichaam. Water helpt onder andere de lichaamstemperatuur op het juiste niveau te houden en het transporteert de voedingsstoffen en afvalstoffen in het lichaam.
 

Micronutriënten als voedingsstof

Van de micronutriënten heeft het lichaam veel minder dan macronutriënten nodig. De micronutriënten dienen echter elke dag met de voeding ingenomen te worden. Mineralen, spoorelementen en vitamines behoren tot macronutriënten.
 
Mineralen en spoorelementen
Het menselijke lichaam heeft voor groei en ontwikkeling mineralen en spoorelementen nodig. Mineralen en spoorelementen zijn als onderdeel van enzymen en hormonen werkzaam. Enzymen en hormonen zijn stoffen die bepaalde processen in het lichaam bewerkstelligen. Er wordt wel een onderscheid gemaakt tussen mineralen en spoorelementen. Dat heeft te maken met de hoeveelheid die het lichaam dagelijks nodig heeft: voor mineralen gaat het om grammen, bij spoorelementen om micro- of milligrammen. Mineralen en spoorelementen zijn essentiële voedingsstoffen. Mineralen en spoorelementen kunnen niet door het lichaam zelf gemaakt worden en dienen dagelijks met de voeding opgenomen te worden. Ook de behoefte aan mineralen en spoorelementen kan per persoon verschillen. Omdat dagelijks mineralen en spoorelementen via ontlasting, urine en zweet het lichaam verlaten, dient de voeding voldoende van deze elementen te bevatten. Calcium en fluoride zijn bijvoorbeeld mineralen. Koper en jodium zijn bijvoorbeeld spoorelementen.
 
Vitamines
Vitamines zijn stoffen met een zeer verschillende scheikundige samenstelling die van nature in voedingsmiddelen voorkomen. Mensen hebben van vitamines, afhankelijk van het type vitamine, elke dag enkele microgrammen tot tientallen milligrammen nodig. De behoefte van kinderen, mannen en vrouwen aan vitamines verschilt. De mens kan de meeste vitamines niet zelf maken. Daarom behoren de vitamines tot de essentiële voedingsstoffen. Vitamines werken voornamelijk als onderdeel van enzymen en hormonen. Bovendien hebben een aantal vitamines een rol bij het in standhouden van het immuunsysteem. Het immuunsysteem beschermt het lichaam tegen aandoeningen. Sommige vitamines hebben een anti-oxidante werking. Antioxidanten zijn stoffen die cellen en weefsels kunnen beschermen tegen beschadigingen. Een aparte groep wordt gevormd door provitamines, deze (onwerkzame) stoffen kunnen in het lichaam in werkzame vitamines worden omgezet. Bij gebrek aan vitamines lopen de opbouw- en afbraakprocessen in het lichaam onvolledig.
 

Overige voedingsstoffen

Polyfenolen en carotenoïden
Polyfenolen en carotenoïden behoren tot de groep bioactieve stoffen. Bioactieve stoffen komen van nature voor in plantaardige- en dierlijke producten. Ook kunnen bioactieve stoffen aan voedingsmiddelen en supplementen worden toegevoegd. Bioactieve stoffen hebben een positieve invloed op de gezondheid.
 
Samengesteld
Onder samengestelde voedingsstoffen worden de voedingsdoelen lijnzaadolie, multisupplementen, probiotica, sportsupplementen en spirulina behandeld:

• Lijnzaadolie is afkomstig uit lijnzaad. De zaden bevatten ongeveer 40% olie. Door het lijnzaad te persen ontstaat er olie. Het gebruik van lijnzaadolie zou volgens velen op verschillende vlakken de gezondheid kunnen verbeteren. Deze effecten zijn niet wetenschappelijk bewezen.
• Multivitaminen worden ook vitaminesupplementen genoemd. Vitaminesupplementen worden gebruikt als aanvulling op de normale voeding. Multisupplementen zijn in verschillende vormen beschikbaar. Dit kan zijn in de vorm van een (bruis)tablet, poeder, drankje of druppels. De term “multi” staat voor “meer” of “meerdere”. Dit betekent dat in het supplement meerdere voedingsstoffen zitten.
• Probiotica zijn bacteriën (melkzuurbacteriën) in bepaalde zuivelproducten die kunnen helpen om de gezondheid te bevorderen. Deze bacteriën ontstaan bij de bereiding van zure zuivelproducten zoals yoghurt. Ook zijn deze bacteriën te vinden in andere producten zoals zuurkool. Melkzuurbacteriën zijn niet ziekmakend en zouden zelfs gezond kunnen zijn en een positieve invloed op bijvoorbeeld het immuunsysteem hebben.
• Sportsupplementen zijn geschikt voor sporters. Als er gezond en voldoende gegeten wordt, heeft een sporter niet veel extra supplementen nodig. Er kunnen wel bepaalde supplementen als eiwit en creatine gebruikt worden. Extra eiwit kan onder bepaalde voorwaarden het spierherstel versnellen. Creatine is een stof dat door de afbraak van eiwitten in een bepaalde mate in het lichaam gevormd kan worden. Extra creatine zorgt voor iets beter prestaties tijdens heftige inspanningen.
• Spirulina (spirulina plantensis) is een blauwalg en wordt als voedingssupplement gebruikt. Een alg is een plantje dat groeit in zee of in een meer. Aan spirulina worden verschillende gezondheidseffecten toegeschreven. Deze gezondheidseffecten zijn echter niet wetenschappelijk bewezen.

Extracten
De extracten ontstaan door extraheren van droge (delen van) planten, kruiden, bomen of struiken. Extraheren is het afscheiden van de vloeistof. Er zijn verschillende extracten verkrijgbaar. Extracten kunnen aan verzorgingsproducten, voeding en supplementen toegevoegd worden.
 

Externe informatie voedingsstoffen of producten

We zijn extern onderstaande boeken, betreffende voedingsstoffen, voor u tegengekomen:

• Wat eten we? Auteurs Jean Van de Weerdt en Tom Mortier, Nederlands. Dit boek biedt een wetenschappelijke onderbouwing van de voedingsstoffen: water, koolhydraten (suikers, zetmeel en voedingsvezels), vetten (omega-vetzuren en transvetten), eiwitten, vitaminen, minerale elementen en sporenelementen.
• Voeding het ultieme medicijn. Auteur Klaus Oberbeil, 224 pagina’s, Nederlands. De voornaamste voedingsstoffen voor een optimale gezondheid, de meest voorkomende kwalen en hoe ze te genezen met voeding, de belangrijkste medische bevindingen over voeding en gezondheid
• Nederlandse voedingsmiddelentabel. Voedingscentrum, Nederlands. Voedingsstofgehalte, maten en gewichten, energiebehoefte en aanbevelingen voor voedingsstoffen, energiebesteding bij verschillende vormen van lichamelijke activiteit, register.
• The Health Nutrient Bible. Auteur Lynn Sonberg, Engels, 564 pagina’s. A complete encyclopedia of brand and basic foods, this book includes information on the calories, protein, fat, cholesterol, fiber, vitamins, and minerals found in more than 8,000 items. Sonberg spells out in detail the relationships between various nutrients and specific health issues.
• Nutrient Metabolism. Auteur Martin Kohlmeier, Engels, 840 pagina’s. Provides a comprehensive overview of the supply and use of nutrients in the human body and how the body regulates intake.
• Philips Avance HR1946/70 – Slowjuicer. Met deze slowjuicer maak je sap van al je favoriete ingrediënten. De speciale technologie haalt tot 90% van de voedingsstoffen uit groenten en fruit. Met de Pre-clean-functie worden ook de laatste druppels sap uitgeperst.

Terug