Jodium of jood

 
Een jodium tekort kan leiden tot een verdikking van de schildklier. Deze verdikking wordt struma of kroep genoemd. Jodium of jood is een anorganische stof. Stoffen zijn anorganisch of organisch. Organische stoffen zijn afkomstig van organismen en hun dode resten. Organismen zijn levende wezens, bijvoorbeeld planten en dieren, schimmels en bacteriën. Eiwit, koolhydraten, vet en vitamines zijn organische stoffen. Deze zijn nodig voor de groei en instandhouding van het lichaam. Hier zijn ook anorganische stoffen voor nodig. Anorganische stoffen zijn afkomstig van levenloze materialen. Naast vocht zijn mineralen (macromineralen) en spoorelementen (micromineralen) anorganische stoffen. Mineralen en spoorelementen zijn eigenlijk metalen. Toch komen ze ook in kleine hoeveelheden voor in de voeding. De behoefte die het lichaam heeft aan anorganische stoffen is onderzocht. De hoeveelheid mineralen en spoorelementen kunnen worden aangetoond door weefselonderzoek.
 
Het lichaam kan mineralen en spoorelementen niet zelf aanmaken. Dat kan bijvoorbeeld wel met bepaalde vitaminen. Wel zijn er een aantal essentieel voor het lichaam. Dat wil zeggen dat ze absoluut noodzakelijk zijn voor het functioneren. Het is dan ook nodig om deze dagelijks met de voeding in te nemen. Nog niet van alle stoffen is aangetoond dat ze essentieel zijn. Met betere onderzoekstechnieken worden in de toekomst mogelijk meer noodzakelijke mineralen en spoorelementen ontdekt. Mineralen en spoorelementen verschillen in de hoeveelheid die het lichaam ervan nodig heeft. Dagelijks zijn enkele honderden milligrammen tot een gram mineralen nodig. 1 milligram is 0,001 gram. Van spoorelementen zijn enkele microgrammen tot tientallen milligrammen nodig. 1 microgram is 0,001 milligram. 4% van het menselijk lichaam bestaat uit mineralen en spoorelementen. Dit is ongeveer 3 kilogram.
 
Mineralen en spoorelementen leveren geen energie. Deze bevatten dus geen kilocalorieën. Ze zijn wel essentieel voor een goede gezondheid en normale groei en ontwikkeling. Dit geldt ook voor jodium. Jodium oftewel jood is een spoorelement. Het is bekend geworden door een duidelijk herkenbaar tekort dat ontstond in de Zwitserse bergen. Momenteel doet het zich voor in bergstreken waar verwering van de bodem plaatsvindt. Door overstromingen worden mineralen uit de bodem onttrokken. Hierdoor kunnen jodiumtekorten ontstaan. Een tekort uit zich in een gezwollen schildklier. De schildklier is een orgaan ter hoogte van de hals. Een gezwollen schildklier wordt ook wel kropzwelling genoemd. Andere woorden voor kropzwelling zijn goiter of struma. Jodium komt van nature niet veel voor in de voeding. Soms worden bepaalde voedingsmiddelen wel verrijkt met het spoorelement. In de scheikunde wordt jodium aangeduid met de letter I. De I komt van iodine. Dat is de Engelse benaming voor jodium.
 

Functie jodium

Jodium is een belangrijke voedingsstof voor de schildklier. De functie van de schildklier is de aanmaak van schildklierhormonen. Schildklierhormonen zijn noodzakelijk voor de groei, de stofwisseling en het zenuwstelsel. De stofwisseling is het geheel van processen die voedingsstoffen omzetten in andere stoffen. Voorbeelden van schildklierhormonen zijn thyroxine (T4) en tri-joodthyronine (T3). Voor de aanmaak van thyroxine zijn drie jodiumdeeltjes nodig en voor tri-joodthyronine zelfs vier. Thyroxine speelt een rol bij de verbranding van (een overschot aan) vet. Daarnaast heeft het schildklierhormoon invloed op de groei. Thyroxine bevordert de activiteit van stoffen die helpen om lichaamseiwit op te bouwen. Lichaamseiwit is de stof waaruit het menselijk lichaam is opgebouwd.
 

Jodium zou ook:

• kropgezwellen voorkomen;
• slijm in de luchtwegen losmaken;
• schildklierstoornissen voorkomen;
• pijn door bindweefselontsteking van de borsten verlichten;
• beschermen tegen de giftige werking van radioactieve stoffen;
• de aanmaak van het goede HDL-cholesterol in de lever stimuleren;
• werken als een natuurlijk(e) ontstekingsremmer/ontsmettingsmiddel.

Aanbevolen dagelijkse hoeveelheid jodium

De Gezondheidsraad geeft per voedingsstof aan hoeveel gezonde mensen er dagelijks van nodig hebben. De Gezondheidsraad is een adviescollege van de overheid. De voedingsnormen worden gegeven als aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH). Voor jodium zijn geen aanbevelingen opgesteld. In Nederland wordt de aanbeveling van de Institute of Medicine aangehouden. Dit zijn de Amerikaanse richtlijnen. De hoeveelheid jodium wordt aangegeven in microgram. 1 microgram is 0,000.001 gram. Een microgram wordt ook wel aangeduid als mcg of μg.

Categorie/leeftijd (jaar)	Man (mcg/dag)	Vrouw (mcg/dag)
0-6 maanden	110	110
6-12 maanden	130	130
1-3	90	90
4-8	90	90
9-13	120	120
14-70	150	150
> 70	150	150
Zwanger	–	220
Bij borstvoeding	–	290

Jodium tekort

Een jodiumtekort ontstaat niet van de ene op de andere dag. Slechts na een langdurig verminderde jodiuminname kan een tekort ontstaan. De schildklier heeft een grote voorraad jodium. Hier kan het lichaam jaren mee vooruit. De meeste Nederlanders krijgen voldoende jodium binnen via het eten. Door een jodiumtekort kan de schildklier niet voldoende thyroxine aanmaken. Hierdoor ontstaat hypothyreoïdie. Hypothyreoïdie is de medische term voor een tekort aan schildklierhormoon. Bij een jodiumtekort zwelt de schildklier op om meer jodium op te kunnen nemen. De verdikking wordt zichtbaar als krop (kroep) in de hals. In Nederland komt deze aandoening nog nauwelijks voor.
 
Bij volwassenen kan een jodiumtekort leiden tot:

• vermoeidheid;
• lusteloosheid;
• een droge huid;
• gewichtstoename;
• koudegevoeligheid;
• vertraagde reacties;
• verminderd denkvermogen;
• vocht vasthouden (myxoedeem).

Bij kinderen kan een jodiumtekort leiden tot een achterstand van de groei en het denkvermogen. Soms leidt het zelfs tot dwerggroei. Dwerggroei wordt ook wel cretinisme genoemd.
 

Teveel jodium

Mensen met een normaal functionerende schildklier kunnen een teveel aan jodium in eten goed verdragen. Mensen met een jodiumtekort of een slecht functionerende schildklier kunnen gevoelig reageren op een teveel aan jodium. Door een jodiumoverschot maakt de schildklier teveel thyroxine aan. Hierdoor ontstaat hyperthyreoïdie. Hyperthyreoïdie is de medische term voor het teveel aanmaken van schildklierhormonen. De meest voorkomende oorzaak van hyperthyreoïdie is de ziekte van Graves-Basedow. Typisch voor deze ziekte zijn de uitpuilende ogen (exoftalmus). Daarnaast veroorzaakt de ziekte wel eens kropzwelling. In Nederland komt deze aandoening nog nauwelijks voor.
 
Een jodiumoverschot kan leiden tot:

• nervositeit;
• slapeloosheid;
• gewichtsverlies;
• gebrek aan eetlust.

De European Food Safety Authority (EFSA) verstrekt onafhankelijke wetenschappelijke adviezen over voedselveiligheid. EFSA hanteert een maximale veilige dosis jodium per dag van:

• 200 microgram voor kinderen van één tot drie jaar; 
• 250 microgram voor kinderen van vier tot zes jaar;
• 300 microgram voor kinderen van zeven tot tien jaar;
• 450 microgram voor kinderen van elf tot veertien jaar;
• 500 microgram voor kinderen van vijftien tot zeventien jaar;
• 600 microgram voor volwassenen.

De maximaal veilige dosis wordt ook wel de aanvaardbare bovengrens van inneming genoemd. Het is een gemiddelde waarde met een ruime marge. Eenmalige of kortdurende overschrijding levert dan ook geen direct gevaar op. Een langdurige verhoogde inname zou acne kunnen verergeren of veroorzaken. Bovendien zou het de hormoonhuishouding verstoren.
 

Stofwisseling jodium

In de voeding komt jodium met name voor als jodide. Jodide wordt goed opgenomen in het maagdarmkanaal. Daarnaast kan de voeding ook andere vormen van jodium bevatten. Deze vormen worden afgebroken tot jodide, waarna ze opgenomen kunnen worden. Na absorptie wordt het jodide over het lichaam verdeeld via het bloed. Een ander woord voor absorptie is opname. Ongeveer 30% wordt naar de schildklier vervoerd. Hiermee vormt de schildklier thyreoglobuline. Thyreoglobuline is een eiwit waarvan thyroxine een onderdeel is. Thyroxine wordt losgemaakt van de thyreoglobuline. Vervolgens kan het als actieve stof functioneren. Een actieve stof heeft een specifieke werking in het lichaam. Zo heeft thyroxine bijvoorbeeld een functie in verschillende stofwisselingsprocessen. Tijdens een stofwisselingsproces wordt een (voedings)stof omgezet in een andere stof. Het overschot aan jodium wordt grotendeels via de urine uitgescheiden.
 

Wisselwerking mineralen

De invloed van andere stoffen op de opname van mineralen is niet of nauwelijks aantoonbaar. Dit blijkt uit lange termijnonderzoek volgens het Voedingscentrum. Het Voedingscentrum verstrekt wetenschappelijk onderbouwde en onafhankelijke informatie over een gezonde, veilige en meer duurzame voedselkeuze aan consumenten. Waarschijnlijk komt dit door het gevarieerde eetpatroon in Nederland. Dit patroon bevat zowel stoffen die de opname bevorderen als stoffen die de opname remmen. Toch is het raadzaam om alert te blijven. Zeker als er bepaalde voedingsmiddelen niet worden gebruikt of gebruik van bepaalde medicijnen.
 

Invloed van bereiding en bewaren mineralen

Voedingsmiddelen raken wel eens mineralen kwijt tijdens het bereidingsproces. Vooral koken kan verlies van mineralen tot gevolg hebben. Het verlies wordt niet veroorzaakt door de verhitting, maar door de uitloging. Uitloging is het oplossen van voedingsstoffen in (kook)vocht. Eten verliest geen mineralen tijdens het bewaren.
 

Jodium Supplementen

Supplementen zijn producten in de vorm van pillen, poeders, druppels, capsules of drankjes. Meestal worden ze gebruikt als aanvulling op de dagelijkse voeding. Ze kunnen een vitamine, mineraal of bioactieve stof bevatten (vitamine C pil). Ook kunnen ze een combinatie hiervan bevatten (Multivitaminepil). Een bioactieve stof heeft een gezondheidsbevorderend effect, maar is niet noodzakelijk voor het lichaam.
 
De voedingsstoffen in supplementen zijn kunstmatig. Toch hebben ze dezelfde werking als voedingsstoffen die van nature in eten en drinken voorkomen. Mineralen uit supplementen worden vaak makkelijker opgenomen dan mineralen uit eten. Mineralen in voedingsmiddelen zijn vaak verbonden met andere stoffen. Door de spijsvertering worden de mineralen losgemaakt, zodat het lichaam ze kan opnemen. Dit lukt niet altijd helemaal. Hierdoor verlaat een gedeelte ongebruikt het lichaam. Kunstmatige mineralen in supplementen hoeven niet meer losgekoppeld te worden. Daardoor kunnen ze makkelijker worden opgenomen. Dit wil overigens niet zeggen dat een mineralenpil beter is dan gezonde voeding. Jodium komt regelmatig voor in multisupplementen. Over het algemeen is zo’n pilletje niet nodig, mits er gezond en gevarieerd wordt gegeten. Er zijn echter wel groepen voor wie aanvulling zinvol kan zijn. Sommige mensen vinden het toch prettig om multisupplementen te gebruiken. Bijvoorbeeld tijdens verkoudheid of griep. Het is dan raadzaam om niet boven de 600 microgram jodium per dag uit te komen.
 

Onderzoek jodium

• Vroeger kampten veel Nederlanders met een jodiumtekort. Daarom werd jodium wel eens toegevoegd aan voedingsmiddelen. Een tijd lang was het zelfs verplicht om bepaalde voedingsmiddelen te verrijken met jodium. De verplichting is intussen weer afgeschaft. Sinds 2008 mag jodium aan vrijwel alle voedingsmiddelen worden toegevoegd. De verrijking gebeurt op vrijwillige basis. Als een producent hiervoor kiest, is het wel gebonden aan een minimum en maximum. Door een maximum te stellen wordt de kans op een jodiumoverschot verkleind.
• Sinds het jaar 2008 krijgen Nederlanders minder jodium binnen. De inname is gedaald met 20 tot 25 procent. Toch krijgen de meeste Nederlanders nog steeds voldoende binnen. De verminderde inname kan een gevolg zijn van bovenstaande maatregel. Producenten verrijken hun producten minder met jodium dan verwacht. Veel voedingsmiddelen zijn niet of minder verrijkt met jodium, waardoor Nederlanders minder binnenkrijgen.
• Ruim twee derde van de tienermeisjes heeft een jodiumtekort. Onderzoekers denken dat het komt door het drinken van onvoldoende melk. Een jodiumtekort kan leiden tot allerlei klachten. Bovendien brengt het risico’s met zich mee voor de gezondheid van hun toekomstige kinderen. Zwangere vrouwen hebben ongeveer 66% meer jodium nodig dan niet-zwangere vrouwen.  Een jodiumtekort kan leiden tot een onvolledige hersenontwikkeling van het ongeboren kind.
• Jodium zou zorgen voor gezonde haren, huid en nagels. Het mineraal zou helpen om de haar-, huid- en nagelstructuur te behouden. Jodium is betrokken bij de opbouw van collageen (bindweefsel) in het lichaam. Collageen is verantwoordelijk voor de stevigheid, elasticiteit en vernieuwing van de huid.

Externe informatie jodium of producten

We zijn extern onderstaande boeken en producten, betreffende jodium, voor u tegengekomen:

• Genezen met jodium; De ontbrekende schakel voor een betere gezondheid. Auteur Dr. Mark Sircus, Nederlands, 232 pagina’s. Naar schatting 90% van de bevolking heeft een tekort aan jodium, en de kans is groot dat de meesten van ons dit helemaal niet beseffen. Wat je dan dus ook niet weet is dat dit tekort rechtstreeks kan leiden tot enkele vreselijke gezondheidsproblemen – van kanker tot hartfalen en een massa andere gevreesde ziekten.
• Iodine, e-BOOK. Auteur Dr. Mark Sircus, Engels. Dr. David Brownstein has tested 5,000 of his patients and found that 95 percent of them are iodine deficient meaning their thyroids will attract radioactive iodine like honey attracts bees.
• Orthica Kelp 150, tabletten. In Nederland zit van nature niet veel jodium in de voeding. Daarom wordt het toegevoegd aan keukenzout (Jozo), brood, broodvervangers en sommige vleeswaren. Vegetariërs en mensen die weinig brood, geen gejodeerd zout en weinig of geen vis eten, hebben kans om te weinig jodium binnen te krijgen.
• A.Vogel Kelpasan, tabletten. Een voedingssupplement is geen vervanging voor een gevarieerde voeding. Voor het behoud van een goede gezondheid is een gezonde levensstijl en een gevarieerde, evenwichtige voeding van belang.

Terug