Burn-out

 
Een burn-out is een psychologische aandoening. Het betekent letterlijk “opgebrand”. Iemand met een burn-out is geestelijk en lichamelijk uitgeput, wat betekent dat alle energie uit het lichaam is. Een burn-out wordt nogal eens verward met overspannenheid. De klachten van overspannenheid zijn van kortere duur en vaak minder ernstig. Wanneer overspannenheid langer dan een half jaar aanhoudt, wordt er gesproken van een burn-out. De term burn-out wordt pas sinds de jaren ’70 gebruikt. Twee Amerikaanse psychologen, genaamd Herbert Freudenberger en Christina Maslach verzonnen de term burn-out. Zij stelde drie criteria op waaraan moet worden voldaan om bepaalde klachten een burn-out te noemen:

• langdurige en zware vermoeidheid. Na uitrusten blijft iemand toch vermoeid;
• een afstandelijke, cynische houding tegenover anderen voelen. Bijvoorbeeld tegenover collega’s of partner;
• verminderde persoonlijke bekwaamheid. Dit wil zeggen dat iemand het gevoel heeft dat werk minder goed gaat of negatiever over zichzelf denkt.

Veel mensen hebben last van spanning of stress. Dit kan komen door uiteenlopende redenen. Bijvoorbeeld een grote werkdruk, problemen in de privésfeer of zware burenoverlast. Stress en spanning kunnen voor zeer veel lichamelijk klachten zorgen. Geschat wordt dat meer dan 10% van alle bezoeken aan de huisarts gerelateerd zijn aan stress. Een bepaalde dosis stress is geen enkel probleem. Stress is een reactie van het lichaam op een spannende situatie. Bijvoorbeeld voor een sollicitatiegesprek of bij een ruzie. Het lichaam reageert daar op met bijvoorbeeld een hogere hartslag, snellere ademhaling en oplettendheid. Van nature is deze functie van het lichaam aanwezig om te kunnen handelen in een gevaarlijke situatie. Om bijvoorbeeld weg te kunnen rennen of te vechten.
 
Het gevoel bij stress en spanning ontstaat omdat er stresshormonen worden aangemaakt. Een hormoon is een lichaamseigen stof die door een signaal van de hersenen wordt aangemaakt. Het werkt als boodschapper om een proces te starten. Bij stress worden er stresshormonen aangemaakt. Als de stresssituatie verdwijnt, verdwijnen daarmee ook de stresshormonen. Een burn-out ontstaat als gevolg van het langdurig aanhouden van stress. Het lichaam is bij een burn-out door het lang aanhouden van deze stress uitgeput geraakt.
 

Oorzaken burn-out

Een burn-out wordt veroorzaakt door het langdurig onder stress en spanning staan. Vaak wordt gedacht dat een burn-out alleen wordt veroorzaakt door een drukke baan. Een stressvolle thuissituatie zoals bij een scheiding kan echter ook een burn-out veroorzaken. Risicofactoren voor een burn-out door werk zijn:

• Perfectionisme: Dit wil zeggen dat iemand alles perfect wil doen. Als dat niet zo is, levert dat stress op. Daarnaast is er de neiging om het altijd beter te willen doen. Perfectionisme gaat vaak samen met een grote ambitie. Ambitie om bijvoorbeeld carrière te maken.
• Veeleisende werkgever: Als een werkgever veel van zijn werknemers vraagt, kan dat een druk geven. Sommige mensen kunnen niet goed met deze druk omgaan en ervaren daardoor stress. De verwachting van de werkgever is te hoog, waar niet aan kan worden voldaan.
• Niets uit handen durven geven: Als iemand geen werk uit handen durft te geven, kan dat stress opleveren door de hoeveelheid werk.
• Onvoldoende waardering: Sommige werknemers vinden dat zij te weinig waardering krijgen voor het werk dat wordt gedaan. Hierdoor wordt het werk als een grotere belasting ervaren. Vaak is er in dit geval een slechte relatie tussen de werknemer en werkgever.
• Te weinig sociale steun: Naast werk hebben de meeste mensen steun van familie of vrienden. Dit wordt sociale steun genoemd. Vooral als werk niet goed gaat, is er meer behoefte aan sociale steun. Als deze steun ontbreekt, kan dat extra stress veroorzaken.
• Kwalitatieve of kwantitatieve overbelasting: Kwalitatieve overbelasting betekent dat het werk als te moeilijk ervaren wordt. Bij kwantitatieve overbelasting is de hoeveelheid werkt te groot.

Een burnout door werk komt voornamelijk voor bij ambitieuze hardwerkenden. In veel gevallen hebben mensen met een burnout een leidinggevende functie met veel verantwoordelijkheid. Het gevoel niet gemist te kunnen worden legt meer druk op iemand. Zo komt een bur-nout bijvoorbeeld veel voor onder artsen. Risicofactoren door een burnout in de privésfeer:

• Slechte sfeer binnen het gezin: Als de sfeer binnen een gezin slecht is, kan ontspannen moeilijk zijn. Als er bijvoorbeeld een relatie dreigt stuk te gaan, geeft dat vaak veel stress. Vooral als er ook kinderen in het spel zijn. Ouders voelen zich verantwoordelijk en willen kinderen niet belasten met een scheiding.
• Ziekte: Ziekte kan stress veroorzaken. Bijvoorbeeld stress over zijn of haar baan die hierdoor mogelijk op het spel staat. Een familielid of partner die ziek is, legt ook een behoorlijke druk op. Vaak komen er dan meer huishoudelijke taken op iemands schouders terecht. Zeker als dat gepaard gaat met een drukke baan en kinderen zorgt dat voor veel stress.
• Jezelf wegcijferen: Iemand die zichzelf wegcijfert is vooral met een ander bezig en te weinig met zichzelf. Dit zijn voornamelijk mensen die zorgzaam en behulpzaam zijn. Bij deze zorgzaamheid vergeten zij soms om voldoende voor zichzelf te zorgen. Hierdoor nemen zij onvoldoende de tijd om te ontspannen.
• Een laag zelfbeeld: Mensen met een laag zelfbeeld zien zichzelf minderwaardiger dan een ander. Het lijkt er dan op dat anderen bijvoorbeeld mooier of slimmer zijn.

Ieder persoon is anders. Het is dus nooit goed te voorspellen of iemand een burnout krijgt. Sommige mensen hebben weinig risicofactoren en krijgen het toch. De ander heeft veel factoren maar heeft nergens last van. Iedereen reageert namelijk anders op stressvolle situaties.
 

Burn-out symptomen

• Vermoeidheid: Zowel geestelijke als lichamelijke vermoeidheid;
• Slaapproblemen: Zoals het niet kunnen inslapen of telkens wakker worden;
• Neerslachtigheid: Dit uit zich in bijvoorbeeld nergens zin in hebben of minder kunnen lachen;
• Angst: Angst kan al ontstaan bij kleine dingen of gebeurtenissen. Zoals een onverwacht geluid of het rinkelen van de telefoon;
• Lichamelijke klachten: Een burnout kan zorgen voor zeer veel lichamelijk klachten zoals hoofdpijn, buikpijn, diarree of stijve spieren;
• Verminderde concentratie: Het lezen van een boek of krant kan door verminderde concentratie moeilijk zijn. Ook de aandacht houden bij een gesprek is dan lastig;
• Stemmingswisselingen: Bij stemmingswisselingen is iemand afwisselend humeurig, verdrietig of vrolijk. Kenmerkend hiervoor is dat de stemming plotseling kan omslaan;
• Desinteresse: Desinteresse wil zeggen dat er geen interesse meer is voor nieuwe dingen of personen. Het verhaal van een partner na een dag werken komt bijvoorbeeld niet aan.

Bij het hebben van één of meerdere symptomen is het verstandig om een huisarts te raadplegen.
 

Behandeling burn-out

Als er sprake is van een burn-out zal een huisarts doorverwijzen naar een psychotherapeut. Een psychotherapeut wordt ook wel een psycholoog genoemd. Het belangrijkste bij een behandeling is het nemen van rust. Het gaat dan om weken tot maanden. Het is niet mogelijk om met enkele dagen rust van een burn-out af te komen. Het lichaam zal langzaam moeten wennen aan minder stressfactoren. Een ander belangrijk onderdeel van de behandeling is het nagaan van de oorzaak. De oorzaak van de burn-out dient achterhaald te worden. Dit wordt gedaan door middel van gesprekstherapie met een psycholoog. Er wordt gezamenlijk gezocht naar een oplossing om de oorzaak aan te pakken. Soms kan dat zelfs tot rigoureuze beslissingen leiden. Bijvoorbeeld als het blijkt dat iemand niet meer tevreden is met zijn of haar relatie. Of een baan die te hoog gegrepen blijkt te zijn.
 
Als slapen een groot probleem is, kan een arts eventueel slaapmiddelen voorschrijven. Deze middelen kunnen er dan voor zorgen dat iemand beter en meer slaapt. Dit draagt bij aan een beter herstel. Toch zal een arts terughoudend zijn met het voorschrijven van slaapmiddelen. Gewenning ligt namelijk op de loer. Hierdoor kan iemand na het stoppen met gebruik weer extra slaapproblemen krijgen.
 
Als klachten bij voldoende rust onvoldoende helpen, kunnen er andere medicijnen worden voorgeschreven. Bijvoorbeeld antidepressiva. Deze medicijnen helpen vooral om klachten zoals neerslachtigheid te verminderen. Overigens dient een burn-out niet verward te worden met een depressie. Een depressie heeft vaak een andere reden en geeft ook andere klachten.
 

Voeding en een burn-out

Bij een burn-out is een speciaal dieet niet nodig. Dat wil overigens niet zeggen dat voeding geen invloed kan hebben op een burn-out. Het is vooral belangrijk dat er lekker en ontspannen wordt gegeten. Neem tijd voor een maaltijd en probeer hier van te genieten.
 
Een gezonde voeding kan bijdragen aan het voorkomen of herstellen van een burn-out. Door gezond te eten voelt iemand zich lichamelijk fitter en gezonder. Dit kan resulteren in een verbetering in geestelijk welzijn. Wanneer iemand van zichzelf weet ongezond te eten, is het dus verstandig gezonder te gaan eten. Een plotseling rigoureuze verandering in het voedingspatroon is overigens niet aan te raden. Het kan namelijk lastig zijn om ineens heel anders te gaan eten. Kleine veranderingen om gezonder te gaan eten, is vaak effectiever. Een diëtist kan u hier bij helpen.
 
Andere voedingsstoffen of factoren die van invloed kunnen zijn op een burn-out:

• Alcohol: Overmatig alcohol gebruik is sterk af te raden. Door veel alcohol te drinken wordt iemand tijdelijk blij of ontspannen. Helaas is dit humeur van korte duur. Na het ontnuchteren ontstaat vaak een gevoel van schaamte of schuld. Ook de fysieke kater zorgt voor een ellendig gevoel. Beperkt alcoholgebruik kan wel bijdragen aan het herstellen of voorkomen van een burn-out. Met beperkt alcoholgebruik wordt bedoeld: maximaal één glas per dag en per week minstens twee alcoholloze dagen.
• Tryptofaan: Tryptofaan is een aminozuur. Een aminozuur is een onderdeel van eiwit. Eiwit zit in verschillende voedingsmiddelen zoals vlees en brood. Het blijkt dat voldoende tryptofaan kan bijdragen aan een goede gemoedstoestand. En dus kan het bijdragen aan het voorkomen of herstellen van een burn-out. De reden dat tryptofaan dit effect heeft, komt omdat tryptofaan in het lichaam wordt omgezet in serotonine. Serotonine heeft een tegengesteld effect als stresshormonen. Serotonine zorgt er voor dat iemand zich kan ontspannen en minder stress voelt. Tryptofaan blijkt ook bij te dragen aan een goed geheugen.
• Suikerrijk voedsel: Suikerrijk voedsel veroorzaakt schommelingen in de bloedglucosewaarde. Het is belangrijk om de waarde van de bloedglucose stabiel te houden. Suikerrijk voedsel, zoals koek of frisdrank, zorgt voor sterke schommelingen. Dit kan klachten als vermoeidheid of stemmingswisselingen veroorzaken.
• Cafeïne: Cafeïne heeft een opwekkend effect. In beperkte mate heeft cafeïne geen negatieve invloed op een burn-out. Bij overmatig gebruik van cafeïne kan het een gevoel van gejaagdheid geven. Dit is niet goed voor het herstel bij een burnout. Cafeïne zit naast koffie ook in sommige frisdranken.

Onderzoek burn-out

• Sport kan helpen om een burn-out te voorkomen. Onderzoekers van de Tel Aviv University hebben aangetoond dat sporten de kans op een burn-out en depressie sterk verkleint. Mensen die niet sporten hebben overwegend het vaakst last van een burn-out. Minimaal vier uur per week sporten is het beste. Mensen die deze hoeveelheid sport halen, kampen nauwelijks met mentale problemen zoals een depressie of een burn-out.
• Het aantal mensen met een burn-out is in 2011 met 11% toegenomen ten opzichte van het jaar ervoor. Voornamelijk mannen tussen de 26 en 35 jaar en vrouwen boven de 46 jaar krijgen te maken met een burn-out. De opvallende stijging is waarschijnlijk het resultaat van de economische crisis. Hierdoor zijn mensen angstiger om hun baan te verliezen en dat levert stress op.
• Lichttherapie kan bijdragen aan de behandeling van een burn-out. Normaal wordt lichttherapie alleen gebruikt als behandeling bij een winterdepressie. Een winterdepressie is neerslachtigheid als gevolg van koud, donker en guur weer. Meer licht door middel van lichttherapie helpt om een winterdepressie te voorkomen of te verminderen. Het blijkt nu dat deze behandeling ook waardevol kan zijn bij een burn-out.
• Huisartsen hebben vaak last van een burn-out. Bijna 15% van alle huisartsen heeft ooit te maken gehad met een burn-out. De hoge werkdruk en onregelmatige werktijden zijn factoren die dit veroorzaken. Ook heerst het gevoel bij veel huisartsen dat zij niet ziek mogen of kunnen zijn. Aangezien zij er juist voor een zieke patiënt moeten zijn. Dit legt een aanzienlijke druk op de huisartsen.

Externe informatie burn-out of producten

We zijn extern onderstaande boeken en producten, betreffende burn-out, voor u tegengekomen:

• Als een feniks uit de as. Herstellen en voorkomen van burn-out: een oefenboek. Auteur Annejet Rumke, Nederlands, 320 pagina’s.  In het eerste deel wordt een heldere beschrijving gegeven van de verschijnselen en oorzaken van burn–out. Het tweede deel is gewijd aan preventie en herstel.
• Het anti burn-out boek. Nederlands, 160 pagina’s. Bestemd voor mensen die nog voldoende motivatie hebben om met chronische vermoeidheid bij zichzelf of anderen aan de slag te gaan.
• De opbrandfactor, een nieuwe visie op burn-outpreventie: van zelfsabotage naar voluit leven. Auteur Monique Schouten, Nederlands, 236 pagina’s. De remedie is het bijstellen van het ideaalbeeld (en dus ook ambitie) in drie stappen: je opbrandfactor herkennen; de mate van opbranden bepalen; en ideaalbeeld (en daarmee de ambities) bijstellen, want de realiteit is niet te veranderen.
• Omgaan met burn-out, e-BOOK. Preventie, behandeling en re-integratie. Auteur Carien Karsten, Nederlands, 232 pagina’s. Het boek is een pleidooi voor een evenwichtige levenshouding en bevat richtlijnen voor individuen en organisaties om het werk anders in te richten.

Terug