Voeding bij borstvoeding

 
Voeding bij borstvoeding is dubbel zo belangrijk. De baby krijgt voedingsstoffen via de moeder. Borstvoeding is de beste voeding voor een baby. Een ander woord voor borstvoeding is lactatie. De periode waarin borstvoeding wordt gegeven verschilt per baby. Er wordt geadviseerd om borstvoeding te geven tot de baby minimaal zes maanden oud is. Soms krijgen baby’s langer borstvoeding. Dat ligt aan de voorkeur van de moeder. Tijdens de lactatieperiode drinkt het kind aan de borst en soms uit een fles. Daarom wordt een baby ook wel een zuigeling genoemd. Het geven van borstvoeding is een natuurlijk proces. Over het algemeen is het prettig voor moeder en kind. Borstvoeding is de meest geschikte voeding, omdat het de juiste samenstelling heeft. Moedermelk is goed op temperatuur, gratis en altijd bij de hand. Borstvoeding geven gaat echter meestal niet vanzelf. In het begin is oefening nodig en kunnen adviezen van pas komen.
 

Het proces van borstvoeding

Achter in de borsten zitten melkklieren. De melkklieren produceren melk. Vanuit de melkklieren lopen melkkanaaltjes naar de tepel. Zodra het kindje aan de borst begint te zuigen, stroomt de melk via de melkkanaaltjes naar de tepel. In de tepel zitten meerdere openingen, waar de melk uit komt. Op het moment dat de baby aan de borst begint te drinken, stroomt de melk naar buiten. Dit wordt de toeschietreflex genoemd. Tijdens de zwangerschap neemt het melkklierweefsel in de borsten toe. Het gehalte aan prolactine stijgt. Prolactine is een hormoon dat de melkproductie stimuleert. De werking van prolactine wordt eerst nog afgeremd door oestrogeen en progesteron. Oestrogeen en progesteron zijn zwangerschapshormonen. Na de geboorte zorgt prolactine voor melkaanmaak. Het duurt 48 tot 96 uur, voordat de melkproductie goed op gang komt.
 
De eerste dagen na de geboorte krijgt de baby voormelk. Voormelk is de eerste moedermelk die uit de borst komt. Voormelk zorgt voor bescherming van de darmwand. Daarnaast levert het in bijzonder hoge concentraties antilichamen en vitamines. Antilichamen zijn stoffen die ziekteverwekkers bestrijden. Van de eerste dagen na de geboorte tot 2 weken na de geboorte krijgt de baby overgangsmelk. Voormelk gaat dan geleidelijk over in ‘rijpe’ moedermelk. Moedermelk verschilt van moeder tot moeder in samenstelling. Het bevat minder antilichamen dan voormelk, maar de baby drinkt meer. De moedermelk behoudt haar beschermende werking tijdens de hele borstvoedingsperiode.
 
Het vrouwelijk lichaam weet precies hoeveel melk het moet produceren. De hoeveelheid melk die de borsten produceren hangt af van hoe vaak en hoeveel de baby drinkt. Dus vraag en aanbod worden goed op elkaar afgestemd. Soms hebben moeders het gevoel dat ze te weinig melk hebben. Het kindje geeft dit meestal zelf aan met regeldagen. Op regeldagen wil een baby vaker drinken. Doordat het kind vaak drinkt, wordt de melkproductie op gang gebracht. Het lichaam van de moeder maakt dan meer melk aan. Op die manier krijgt de baby meestal genoeg. Is er nog steeds twijfel over de hoeveelheid melk? Vaak is aan het gedrag en de ontwikkeling te zien of het kind genoeg krijgt. Om de melkproductie op gang te houden is het belangrijk dat het blijft vragen om voeding. In een paar situaties is borstvoeding niet geschikt.
 
Zeldzame aandoeningen daargelaten geldt dit vooral als de moeder:

• tuberculose, hepatitis B of kinkhoest heeft;
• verslaafd is aan roken, alcohol of drugs;
• bepaalde medicijnen gebruikt.

Voeding bij borstvoeding voor de baby

Borstvoeding start vanaf de geboorte van het kind, totdat de baby ongeveer zes maanden oud is. Borstvoeding kan langer worden gegeven. Na zes maanden is bijvoeding nodig voor verdere groei en ontwikkeling. Een kind profiteert het meest van moedermelk, wanneer het minstens zes maanden borstvoeding krijgt. In Nederland wordt 25% van de baby’s in de leeftijd van zes maanden nog gevoed met de borst. De samenstelling en hoeveelheid melk groeien met de behoefte van het kind mee. Moedermelk levert voldoende energie en voedingsstoffen voor de eerste zes maanden. Er zijn twee uitzonderingen: vitamine D en vitamine K. Voor een optimale groei en ontwikkeling is hiervan meer nodig. Twee à drie weken na de geboorte is de vitamine D-reserve van de baby opgebruikt. Dan is 10 microgram vitamine D extra per dag nodig. Vitamine D bevordert de opname van calcium in de botten. Calcium (kalk) zorgt voor de opbouw van sterke botten en tanden. Baby’s worden geboren met een vitamine K-tekort. Normaal gesproken krijgt het kind alle voedingsstoffen via de placenta. Vitamine K kan echter niet door de placenta. Alle pasgeboren baby’s hebben dan ook een vitamine K-tekort. Vitamine K is belangrijk om (hersen)bloedingen bij pasgeboren baby’s te voorkomen. Daarom krijgen alle kinderen na de geboorte vitamine K toegediend. Ook de eerste twaalf weken hebben met de borst gevoede baby’s extra vitamine K nodig. In flesvoeding zit al voldoende vitamine K.
 
De eerste dagen wil de baby tien tot twaalf keer per dag drinken. Na de eerste week vraagt de baby ongeveer zeven tot acht keer per dag om de borst. Naargelang de behoefte van het kind kan dit meer of minder zijn. De baby drinkt meestal niet netjes om de twee of drie uur. De eerste dagen zal het kind een paar uur lang en frequent aan de borst willen zuigen. Hierna zal het lang willen slapen. Dit wordt ook wel clusteren genoemd. Later zal de baby dat vaak in de late middag en vroege avond doen. Zo kan het ’s nachts een langere periode zonder voeding overbruggen. Rond de tien dagen, zes weken en drie maanden na de geboorte heeft de baby vaak regeldagen. Op deze dagen is het kindje onrustig en wil het vaker aan de borst drinken. Het kind gebruikt de regeldagen om ervoor te zorgen dat hij extra voeding binnenkrijgt om goed te groeien. Soms kan of wil een vrouw door omstandigheden niet langer borstvoeding geven. In dat geval gaat de baby over op flesvoeding. Flesvoeding wordt ook wel volledige zuigelingenvoeding of kunstvoeding genoemd. Wanneer het kindje ouder dan zes maanden is, mag het opvolgmelk en wat vast voedsel. Opvolgmelk bevat de voedingsstoffen die het kindje vanaf dat moment nodig heeft. Het kan worden gegeven in de vorm van melk of pap.
 
De eerste weken heeft de baby ongeveer zes natte luiers en twee tot vijf poepluiers per 24 uur. Na zes weken wordt de ontlasting vaak wat steviger. Het kind heeft dan minder vaak ontlasting, soms  nog maar eens per twee weken. Wanneer de ontlasting komt, is het veel en zacht. Zo’n ontlasting wijst niet per se op darmverstopping. Het is een normale variatie op het ontlastingspatroon van baby’s die moedermelk krijgen. Weinig ontlasting bij baby’s ouder dan zes weken kan wel wijzen op problemen met de borstvoeding. Een met moedermelk gevoede baby heeft een wat dunnere ontlasting.
 

Voeding bij borstvoeding voor de moeder

De moeder die borstvoeding geeft gebruikt de reserve energie, vastgelegd in de vorm van vetweefsel, tijdens de zwangerschap. Bij de moeder die haar kind flesvoeding geeft wordt de vetreserve iets langzamer afgebouwd. Na een jaar is dit extra vet in beide gevallen meestal opgebruikt. Ondanks de aanwezige vetreserves neemt de energiebehoefte toe tijdens de borstvoedingsperiode.
 
Tijdens de borstvoedingsperiode eet en drinkt de baby als het ware met de moeder mee. Als een vrouw niet voldoende eet, gaat dat niet snel ten koste van de samenstelling van de borstvoeding. Wel van het eigen lichaam. Daarom heeft een borstvoedende vrouw over het algemeen meer vitamines en mineralen nodig. Een vrouw die borstvoeding geeft doet er goed aan om gezond en gevarieerd te eten. Vandaar ook aandacht voor voeding bij borstvoeding voor de vrouw. Op deze manier komen de juiste voedingsstoffen binnen. Tot voor kort werd lacterende vrouwen aangeraden om 10 microgram vitamine D extra per dag te nemen. Een microgram is 0,01 milligram. Sinds 1 november 2012 is dit advies echter veranderd. Vrouwen die borstvoeding geven hoeven geen extra vitamine D meer te nemen. Er is gebleken dat er geen verhoogde behoefte is, omdat weinig vitamine D in de moedermelk terecht komt. Om die reden is voor de baby wel extra aanvulling nodig naast de borstvoeding. Afvallen tijdens het geven van borstvoeding is niet gewenst. Lijnen kan een tekort aan voedingsstoffen veroorzaken. Borstvoeding geven kan helpen om sneller op het oude gewicht terug te komen.
 
De stoffen die de moeder binnenkrijgt met de voeding komen terecht in de moedermelk. In sommige gevallen is het extra belangrijk om hierop te letten. Bijvoorbeeld wanneer een kind is gediagnosticeerd met een koemelk allergie of een lactose intolerantie. Het kind kan bepaalde voedingsstoffen dan niet verdragen. Om een allergische reactie te voorkomen kan de moeder deze voedingsstoffen ook niet eten. Ook is het belangrijk om voorzichtig te zijn met medicatie en bepaalde voedingsmiddelen. Cafeïne kan het kind onrustig maken. Daarnaast kunnen schadelijke stoffen voorkomen in vette vis en bepaalde kruiden. Het wordt aangeraden om deze producten met mate te gebruiken. Ook met alcohol en tabak is voorzichtigheid geboden. De schadelijke stoffen in deze producten komen via de moedermelk terecht bij de baby. Roken in de lactatieperiode wordt sterk afgeraden. Matig alcoholgebruik is onder bepaalde omstandigheden wel mogelijk. Optimaal is het om dan toch de gehele lactatieperiode volledig te stoppen met alcohol.
 

Richtlijn hoeveelheden voeding bij borstvoeding

De basis van een gezonde voeding voor moeder en kind is variatie. Het is belangrijk dat de moeder zoveel mogelijk wisselt en combineert met voedingsmiddelen. Op die manier krijgt zij de nodige voedingsstoffen binnen voor haar en de baby. Om hieraan te voldoen is het belangrijk om te eten volgens de Richtlijnen Goede Voeding van de Gezondheidsraad. De Gezondheidsraad is een onafhankelijk wetenschappelijk adviesorgaan dat de overheid adviseert op het gebied van gezondheid. De richtlijnen zijn door het Voedingscentrum vertaald door middel van de Schijf van Vijf. Het Voedingscentrum verstrekt wetenschappelijk onderbouwde en onafhankelijke informatie over een gezonde, veilige en meer duurzame voedselkeuze aan consumenten. De Schijf van Vijf is een hulpmiddel dat eenvoudig laat zien hoe gezond kan worden gegeten. De schijf bestaat uit vijf vakken die voedingsproductgroepen vertegenwoordigen. Voor een goede gezondheid van moeder en kind is het belangrijk dat de moeder iets eet uit alle groepen.
 

Borstvoeding of flesvoeding

Bijna iedere vrouw is in staat om borstvoeding te geven als ze dat zelf wil. Soms kan of wil een vrouw door omstandigheden geen borstvoeding geven. In dat geval is flesvoeding het aangewezen alternatief. Flesvoeding wordt ook wel volledige zuigelingenvoeding of kunstvoeding genoemd.
 
Borstvoeding is de beste voeding voor een kind. Dat komt door alle goede stoffen die erin zitten. Borstvoeding heeft meer voordelen. Moedermelk is gebruiksklaar en op de juiste temperatuur. Daarnaast bevat het antilichamen tegen ziekten, zoals maag- en darminfecties. Een antilichaam is een stof die het kind beschermt tegen infecties. Ook is de kans op voedselallergie kleiner. Dat komt door het gehalte aan antilichamen en allergenen van de moedermelk. Een antilichaam kan het kind, behalve tegen ziektes, ook tegen allergieën beschermen. Een allergeen is een stof die een allergische reactie kan veroorzaken. Bovendien beschermt borstvoeding het kind tegen overgewicht op latere leeftijd. Een gezond gewicht verkleint de kans op allerlei ziekten. Ook de moeder heeft baat bij borstvoeding. Borstvoeding verkleint de kans op bloedingen na de bevalling, aangezien het de baarmoeder sneller doet krimpen. Bovendien verlaagt het de kans op borst- en eierstokkanker. De genoemde voordelen zijn slechts een klein aantal van de vele andere voordelen.
 
Een nadeel van borstvoeding is de gebondenheid. Het is lastig om borstvoeding en werk te combineren. Veel vrouwen geven minder borstvoeding, zodra zij gaan werken. Soms vermindert de melkproductie. Soms denken vrouwen ten onrechte dat de melkproductie vermindert. Hieraan kunnen veel oorzaken ten grondslag liggen. Toch is het goed om borstvoeding te blijven geven. Zo profiteert de baby zo lang mogelijk van de voordelen van moedermelk. Een manier om borstvoeding te blijven geven is kolven. Kolven is het verwijderen van melk uit de borst met een borstkolf. Een borstkolf bootst de zuigbeweging van de baby na. De melk kan worden bewaard om later aan de baby te geven. Het is belangrijk om hier hygiënisch mee om te gaan. Het zal nodig zijn om 1 à 2 keer per dag te kolven onder werktijd. Rechten voor werkende vrouwen die borstvoeding geven zijn opgenomen in de Arbeidstijdenwet.
 
Een kind gevoed met flesvoeding mist de goede eigenschappen van borstvoeding. Flesvoeding kent echter ook een aantal voordelen. Met flesvoeding stoppen de nachtvoedingen eerder. Daarnaast kunnen anderen (de vader) de moeder aflossen. Werkende moeders kunnen ’s morgens de voedingen voor de hele dag klaarmaken. Zo kunnen deze door een ander gegeven worden. Bovendien heeft de moeder geen risico op borstontstekingen en tepelkloven. Meer informatie over flesvoeding is te vinden in het aparte voedingsdoel ‘Flesvoeding’.
 
De keuze tussen borstvoeding of flesvoeding is soms lastig. De voor- en nadelen zijn voor ieder persoon verschillend. Om een goede beslissing te maken is het belangrijk de voor- en nadelen tegen elkaar af te wegen.
 

Onderzoek voeding bij borstvoeding

• Met de borst gevoede baby’s hebben een gezondere darmflora dan met de fles gevoede baby’s. De darmflora is een verzameling van bacteriën in de darmen. Deze bacteriën bieden bescherming tegen ziektes. Onder invloed van moedermelk kunnen de darmbacteriën beter bescherming bieden.
• Baby’s die met de borst worden gevoed huilen meer. Vrouwen geven wel eens aan te stoppen met borstvoeding vanwege de humeurigheid van de baby. Humeurigheid is echter volkomen normaal. Het is de enige manier waarop baby’s kunnen communiceren. Soms wordt het huilen verkeerd begrepen en zijn ze gewoon moe.
• Veel vrouwen denken dat borstvoeding ten grondslag ligt aan uitgezakte borsten. Maar volgens Amerikaans onderzoek worden uitgezakte borsten niet veroorzaakt door borstvoeding. Roken en veel gewichtstoename tijdens de zwangerschap lijken wel een oorzaak te zijn. Borsten blijken ook meer uit te zakken na iedere zwangerschap.
• Het geven van borstvoeding hoeft per definitie niet beter te zijn voor de moeder-kind relatie. Dit wordt vaak gedacht. Een onderzoek liet zien dat een kindje met kunstmatige flesvoeding dezelfde relatie met de moeder opbouwt.
• Veel moeders die kolven voelen zichzelf een ‘melkkoe’. Het kolven van moedermelk wordt door een kwart van de moeders als hinderlijk ervaren. Een derde van de moeders vindt kolven op het werk erg gênant. Dit komt voornamelijk door de kolfapparaten die onhandig in gebruik zijn.
• De Samenwerkende Borstvoeding Organisaties (SBO) is een overleg van vijf organisaties die actief zijn op het gebied van het beschermen, bevorderen en ondersteunen van borstvoeding. Op hun site staat nuttige informatie over borstvoeding.

Babyvoeding reeks

Als DietCetera willen we u helpen uw baby zo goed mogelijk te voeden. Voor elke specifieke voedingsmethodiek of leeftijdsfase waarbij andere voedingsadviezen nodig zijn, hebben we daarom separate adviezen gemaakt. Dat betekent echter niet dat een heel voedingspatroon zal wijzigen. Soms zijn het beperkte aanpassingen, maar het is wel nuttig om die te weten.
 
De betreffende babyserie, met een deel tekstoverlap, bestaat uit de voedingsdoelen voor de fases: borstvoeding, baby (0 tot en met 3 maanden), baby (4 tot en met 5 maanden), baby (6 tot en met 7 maanden) en baby (8 tot en met 12 maanden).
 

Externe informatie voeding bij borstvoeding of producten

We zijn extern onderstaande boeken en producten, betreffende voeding bij borstvoeding, voor u tegengekomen:

• Borstvoeding. Auteurs Mary Broekhuijsen & Stefan Kleintjes, Nederlands, 279 pagina’s. Dit boek bevat heldere uitleg over de beste voorbereiding, goed aanleggen, de eerste dagen en eerste weken, afkolven, de betrokkenheid van de vader en verantwoorde voeding voor moeder en kind.
• Het Borstvoedingsboek. Auteur Hannah Lothrop, Nederlands, 304 pagina’s. Dit boek, waarvan wereldwijd meer dan een miljoen exemplaren zijn verkocht, geeft een antwoord op alle vragen die jonge ouders zich stellen rondom borstvoeding.
• Handboek Borstvoeding. Nederlands, 240 pagina’s. De samensteller, borstvoedingsorganisatie La Leche League, is in Nederland en internationaal een autoriteit op het gebied van borstvoeding. Dit boek is een bewerking en goed aangepast aan de Nederlandse en Vlaamse situatie.
• Medela Freestyle, Borstkolf. De dubbele electrische borstkolf is makkelijk in gebruik. Je kunt zelf wisselen van fase of met één druk op de geheugenknop de instellingen vooraf bepalen, die je het meest comfortabel vindt.
• LilyPadz, Zoogcompressen. Zoogcompressen van duurzaam siliconen. De kompressen hebben een plaklaag die keer op keer blijft werken tijdens gebruik. Deze herbruikbare en goed te reinigen kompressen zijn onzichtbaar onder je kleding en je kunt er zelfs mee zwemmen.

Weten wat en hoeveel u het beste kunt eten als moeder tijdens de fase van borstvoeding?

Het door uw DietCetera diëtist uitgeschreven voedingsadvies kunt u eenvoudig via onderstaande ‘diensten voor dit voedingsdoel’ bestellen. De adviezen zijn specifiek gericht op vrouwen die borstvoeding geven en de voeding bij borstvoeding.

Bestel dit voedingsdoel

Terug