Zoutarm dieet (natriumarm)

 
Zoutarm dieet betekent dat er minder zout dan normaal in de voeding zit. Er wordt ook wel gesproken van natriumarm. Een zoutarm dieet wordt ook wel simpel zoutarm genoemd. Zout heeft verschillende benamingen. Zo wordt er ook wel gesproken van keukenzout of natriumchloride. Dit wordt afgekort tot NaCl. Natriumchloride is de scheikundige benaming voor zout. Op de verpakking van voedingsmiddelen wordt vaak gesproken over natrium. Toch is zout en natrium niet hetzelfde. Natrium is samen met chloride een onderdeel van zout. In één gram zout zit 400 milligram natrium en 600 milligram chloride. Oftewel 0,4 gram natrium en 0,6 gram chloride. Daarnaast is aan zout vaak jodium toegevoegd.
 
Zout is vooral afkomstig uit steenzout. Dit steenzout komt uit de grond waar ooit een binnenzee is opgedroogd. Dit zout wordt gebruikt als normaal keukenzout. Tegenwoordig wordt er in veel keukens gebruik gemaakt van zeezout. Sommige mensen vinden deze soort fijner in gebruik, of beter van smaak. Dit zout wordt gewonnen uit de verdamping van zeewater.
 
Zout wordt bij het koken voornamelijk gebruikt als smaakmaker. Door natriumchloride aan een gerecht toe te voegen krijgt het meer smaak. Naast het zelf toevoegen van zout aan gerechten bevatten veel producten van zichzelf zout. Door veel zout te eten kan er gewenning aan zout voedsel optreden. Als er minder zout wordt gegeten, valt de smaak vaak erg tegen. Andersom is dat ook. Personen die weinig kant- en klaar producten eten en weinig zout toevoegen (zoutarm), vinden producten al snel te zout. Aan kant- en klaar producten is vaak veel zout toegevoegd.
 
Natriumchloride wordt ook gebruikt als conserveermiddel. Door producten in zout te leggen blijven ze langer houdbaar. Dit wordt pekelen genoemd. Dit gebeurt onder andere met bepaalde soorten worst en vis.
 
Te veel zout eten kan nadelig voor de gezondheid zijn. Dit komt door het natrium in het zout. De ene persoon is gevoeliger voor natrium dan de ander. Het kan een hoge bloeddruk veroorzaken. Toch heeft ieder mens een bepaalde hoeveelheid nodig. Dit komt mede doordat in zout vaak jodium zit. Jodium is een voedingsstof die ieder mens nodig heeft. Het is onder andere betrokken bij de werking van de schildklier. De schildklier is een orgaan dat rond het strottenhoofd zit. Het heeft als voornaamste functie de afgifte van hormonen. Zout waaraan jodium is toegevoegd wordt Jozo genoemd. Dit zout wordt ook gebruikt in brood. Niet alleen Jodium is nodig voor een gezond lichaam. Ook heeft iedereen een bepaalde hoeveelheid natrium nodig. Natrium zorgt er namelijk voor dat de vochthuishouding geregeld wordt. De vochthuishouding is de balans tussen vocht in het lichaam en vocht dat met urine wordt uitgescheiden. Daarnaast heeft zout een belangrijke functie bij de werking van zenuw- en spiercellen. Een kleine hoeveelheid zout is dus altijd nodig.
 

Voeding en zoutarm dieet

Door zoutarm te eten komt er minder natriumchloride het lichaam binnen. Verschillende redenen kunnen aanleiding geven om zoutarm dieet te gaan volgen. Een zoutarme voeding wordt vooral veel gehanteerd bij het vasthouden van vocht, hoge bloeddruk, hart- en vaatziekten en nieraandoeningen.
 
Ook kiezen mensen zonder aandoening er soms voor om een zoutarm dieet te volgen. Bijvoorbeeld omdat er aanwijzingen zijn dat een zoutarme voeding gezonder is. Zoutloos eten is nagenoeg onhaalbaar. Dit komt omdat zout in veel producten voorkomt zoals brood en vlees. Er wordt van een zoutarme voeding gesproken als er per dag tussen de 3 en 6 gram wordt gegeten. Het is raadzaam om ook bij kinderen goed te letten op de zoutinname.
 
Het wordt aangeraden om de volgende normen aan te houden

Leeftijd	Maximale hoeveelheid zout per dag
0 tot 6 maanden	0,9 gram
7 tot 12 maanden	1 gram
1 tot 3 jaar	3 gram
4 tot 6 jaar	4 gram
7 tot 10 jaar	5 gram
Boven de 11 jaar	6 gram

Om minder zout te gaan eten (zoutarm of zoutarm dieet), kan er begonnen worden met het zoutgebruik in de keuken te minderen. Ongeveer 20% van het zout dat binnen komt, is afkomstig van het zelf toevoegen van zout aan gerechten. Bij het bereiden van bijvoorbeeld een zelfgemaakte soep kan minder keukenzout worden toegevoegd. Als alternatief kan er een ander soort zout worden gebruikt. Dit zout bevat minder natrium dan gewoon zout.
 
Het wordt dan deels vervangen door bijvoorbeeld kalium. Kalium heeft minder nadelige effecten voor het lichaam. Toch is het verstandig ook met dit soort zout matig te zijn. Te veel kalium is ook niet gezond.
 
Veel mensen vinden gerechten met minder zout flauw. Hier kan iets aan gedaan worden. Er zijn veel kruiden en specerijen die een smaakopwekkend effect hebben. Door deze te gebruiken krijgen gerechten toch veel smaak. Ook kan de bereiding van invloed zijn op de smaak. Door bepaalde bereidingstechnieken te gebruiken blijft smaak beter bewaard. Of er kan een specifieke smaak ontstaan. Denk bijvoorbeeld aan de roosting smaak bij grillen.
 
Om minder zout binnen te krijgen dient er voornamelijk gelet te worden op het soort voedingsmiddelen. 80% van het zout dat binnenkomt zit al in het product. Vooral kant- en klare soepen en sauzen bevatten veel zout. Voedingsmiddelen met een gezond gehalte aan zout kunnen een keurmerk bevatten. Het gaat dan om ‘Groene vinkje’ en het ‘Blauwe vinkje’. Producten met dit keurmerk moeten voldoen aan de eisen dat er minder zout, verzadigd vet en suiker in zit. Ook kan er op een product staan vermeld of er minder zout in zit:
 

• verlaagd natrium: in vergelijking met het oorspronkelijke product zit er 25% minder zout in;
• laag zoutgehalte: per 100 gram van dit product zit minder dan 0,3 gram zout;
• zeer laag zoutgehalte: per 100 gram van dit product zit minder dan 0,1 gram zout;
• zoutvrij: per 100 gram van dit product zit minder dan 0,0125 gram zout.

Om te zorgen dat de Nederlandse bevolking niet te veel zout binnen krijgt, heeft de overheid in 2012 besloten om een wijziging aan te brengen in de Warenwet. In de Warenwet staat beschreven aan welke eisen voedingsmiddelen en bereidingswijzen moeten voldoen. Hierin is nu opgenomen dat bakkers vanaf 2013 de hoeveelheid zout in brood moeten verlagen. Voorheen zat er 2,1% zout in brood. Deze 2,1%  wordt verlaagd naar 1,8%. Op deze manier krijgt iedereen minder zout via brood binnen. Brood is namelijk één van de belangrijkste bronnen van zout. Ongeveer 26% van het zout dat wordt gegeten is afkomstig uit brood.
 

Gezondheidseffecten zoutarm dieet

In Nederland krijgt bijna iedereen te veel natriumchloride binnen. Een doorsnee Nederlander krijgt ongeveer 9 à 10 gram per dag binnen. Toch wordt maximaal 6 gram als grens gebruikt. Meer dan 6 gram kan gezondheidsrisico’s met zich mee brengen.
 
Te veel zout kan de kans verhogen op:

• Hoge bloeddruk: Het bloed stroomt door het lichaam door het pompen van het hart. Het hart pompt door bij elke hartslag samen te trekken en te ontspannen. Dit veroorzaakt een bepaalde druk in de binnenkant van de bloedvaten. Deze druk wordt bloeddruk genoemd. Zout trekt vocht aan. Als er te veel zout in het lichaam aanwezig is, houdt het lichaam meer vocht vast. Als er meer vocht in de bloedvaten terecht komt, wordt de bloeddruk te hoog. Als deze druk te hoog is, is dat schadelijk voor de wanden van de bloedvaten. Schade aan de bloedvaten verhoogt de kans op hart- en vaatziekten. Wanneer iemand leidt aan hart- en vaatziekten is het belangrijk een normale bloeddruk te hebben. Een zoutarme voeding kan daaraan bijdragen. Voorbeelden van hart- en vaatziekten zijn een hartinfarct of een beroerte. Als iedereen in Nederland maximaal 6 gram zout binnen zou krijgen, zouden er alleen al in Nederland 2.500 mensen per jaar minder overlijden aan hart- en vaatziekten.
• Nieraandoeningen: De nieren hebben als functie om het zoutgehalte te reguleren. Als er te veel zout in het lichaam aanwezig is, kunnen de nieren dit via urine verwijderen. Te grote hoeveelheden zout kunnen de nieren beschadigen. Dit kan nierziekten veroorzaken. Voor personen met nierziekten is een zoutarm dieet noodzakelijk. Om de kans op een nierziekte te verkleinen, is het verstandig niet meer dan 6 gram zout per dag binnen te krijgen.
• Botontkalking: Botontkalking wordt ook wel osteoporose genoemd. Hierbij worden de botten brozer. Dit maakt de kans op botbreuken groter. Vooral voldoende calcium in de voeding is belangrijk om botontkalking te voorkomen. Calcium zit voornamelijk in melk(producten). Als er veel zout wordt gegeten, wordt dit via urine uit het lichaam verwijderd. Zout bindt zich in het bloed aan calcium. Als er dus veel zout wordt uitgescheiden, gaat daarmee ook calcium verloren. Hierdoor kan een tekort aan calcium ontstaan. Dit verhoogt de kans op botontkalking.
• Maagkanker: Te grote hoeveelheden zout kan de maagwand beschadigen. Deze beschadigingen verhogen de kans op maagkanker.

Het lichaam van een kind is nog niet ontwikkeld om grote hoeveelheden zout te verwerken. Vooral bij baby’s moet opgepast worden met zout. Aangeraden wordt om in de voeding van baby’s geen zout toe te voegen (zoutarm). De nieren zijn nog niet genoeg ontwikkeld om de filterende functie goed uit te voeren. Naarmate kinderen ouder worden is het verstandig nog steeds beperkt zout te gebruiken. Kinderen kunnen namelijk gaan wennen aan de zoute smaak. Dit kan resulteren in een grotere zoutbehoefte op latere leeftijd.
 
Er wordt soms gedacht dat zeezout gezonder is dan normaal keukenzout. Dit is niet zo. In zeezout komen wel enkele mineralen voor, die niet in keukenzout zitten. De hoeveelheid aan deze mineralen is minimaal. Te weinig om gezondheidswinst te boeken.
 
Een zoutarm dieet is niet aan te raden voor personen met een stoma of mensen met ernstige en langdurige diarree. Het lichaam heeft toch een bepaalde hoeveelheid natrium nodig. Een stoma is een kunstmatige uitgang op de darm. Met een stoma en diarree gaat veel zout verloren. Diarree geeft aan dat de darm onvoldoende in staat is geweest om vocht op te nemen. Met dit vocht gaat een grote hoeveelheid zout verloren. Ook door veel transpireren verlaat veel zout het lichaam. Langdurig transpireren, kan voorkomen bij extreme hitte of bij koorts. Zoutarm is dus zeker niet aan te raden bij de combinatie van diarree en koorts zoals bij griep.
 

Onderzoek zoutarm dieet

• Een zoutarm dieet kan de kans op maagkanker verkleinen. Maagkanker is een ernstige vorm van kanker, omdat het vaak in een vergevorderd stadium wordt ontdekt. Door minder zout en meer groente en fruit te eten kan de kans hierop afnemen.
• Te veel zout kan de bloedvaten beschadigen. Dat zout de bloeddruk verhoogt was al bekend. Door hoge bloeddruk kan er schade aan bloedvaten optreden. Nu is bekend dat zout in het bloed ook bijdraagt aan beschadiging in de bloedvaten.
• Te weinig zout kan het cholesterol laten stijgen. Een hoog cholesterol verhoogt het risico op hart- en vaatziekten. Onderzoekers in Denemarken concluderen dat een voeding met te weinig zout het cholesterol laat stijgen. Hiermee laat het de kans op hart- en vaatziekten toenemen. Deze uitkomsten zijn tegenstrijdig met andere onderzoeken. Meer onderzoek hiernaar is dus nodig.
• In snacks voor kinderen zit te veel zout. In kindervarianten van zoutjes, koekjes en chips blijkt meer zout te zitten dan in de reguliere snacks. Dit is soms wel twee tot drie keer zoveel. Dit heeft de Consumentenbond onderzocht.

Externe informatie zoutarm dieet of producten

We zijn extern onderstaande boeken, betreffende een zoutarm dieet, voor u tegengekomen:

• Zout, suiker, vet. Auteur Michael Moss, Nederlands, 352 pagina’s. Indringend verslag over hoe de voedingsindustrie werkt. Winst is het oogmerk, en gezondheid van de consument is hierbij enkel van belang voor zover het deze winst nu of in de toekomst kan schaden.
• Lekker eten met minder zout. Auteur Stichting Voedingscentrum Nederland, Nederlands. Met de 56 recepten en handige kruiden- en specerijentabellenleer je hoe eenvoudig het is om lekkere gerechten met minder zout op tafel te zetten.
• Minder zout, meer smaak, natrium- en cholestrolarmerecepten. Auteur Arnoud Odink, Nederlands, 55 pagina’s. Dieetkok Arnoud Odink legt uit hoe u een zoutarme en toch smakelijke maaltijd op tafel kunt toveren.
• Spice Wise, koken met kruiden- en specerijmixen zonder zout. Auteur Michel Hanssen, Nederlands, 200 pagina’s. Tover met kruiden en specerijen. Puur natuur en zo barstensvol smaak dat zout en andere toevoegingen overbodig worden.
• Complete overzicht van kruiden en specerijen zonder toegevoegd zout.

Terug