Fosfor of fosfaat
Fosfor kan in de vorm van fosfaat gemakkelijk worden opgenomen via de voeding. Het mineraal zorgt voor een goede energievoorziening in het lichaam en voor sterke botten. Fosfor is een mineraal en wordt vaak verward met fosfaat. Fosfaten zijn verbindingen met fosfor. Dit houdt in dat het mineraal is gekoppeld aan een andere stof. De meeste fosfaten zijn afgeleid van orthofosforzuur. Fosfaten kunnen gemakkelijk worden opgenomen via de voeding. Zowel in plantaardige voedingsmiddelen als in dierlijke voedingsmiddelen komen fosfaten voor. Voorbeelden van deze producten zijn vlees, aardappelen en groenten.
Een mineraal is een anorganische stof. Stoffen zijn anorganisch of organisch. Organische stoffen zijn afkomstig van levende wezens en hun dode resten. Bij organische stoffen gaat het om eiwitten, koolhydraten, vetten en vitamines. Deze zijn nodig voor de groei en instandhouding van het lichaam. Hier zijn ook anorganische stoffen voor nodig. Anorganische stoffen zijn afkomstig van levenloze materialen. Anorganische stoffen bevinden zich in organische producten. Bijvoorbeeld in vlees of groente komen anorganische stoffen voor. Naast vocht gaat het om mineralen (macromineralen) en spoorelementen (micromineralen). Dit zijn voedingsstoffen die in kleine hoeveelheden voorkomen in de voeding. De behoefte die het lichaam heeft aan anorganische stoffen is onderzocht. Mineralen en spoorelementen leveren geen energie. Ze zijn wel essentieel voor een goede gezondheid en normale groei en ontwikkeling.
Het lichaam kan mineralen en spoorelementen niet zelf aanmaken. Wel zijn er een aantal essentieel voor het lichaam. Dat wil zeggen dat ze absoluut noodzakelijk zijn voor het functioneren. Het is dan ook nodig om deze dagelijks met de voeding in te nemen. Nog niet van alle stoffen is aangetoond dat ze essentieel zijn. Met betere onderzoekstechnieken worden in de toekomst mogelijk meer noodzakelijke mineralen en spoorelementen ontdekt. Mineralen en spoorelementen verschillen in de hoeveelheid die het lichaam ervan nodig heeft. Dagelijks zijn enkele honderden milligrammen tot een gram mineralen nodig. 1 milligram is 0,001 gram. Van spoorelementen zijn enkele microgrammen tot tientallen milligrammen nodig. 1 microgram is 0,001 milligram. 4% van het menselijk lichaam bestaat uit mineralen en spoorelementen.
Functie fosfor
Fosfaat is zeer belangrijk in het lichaam. In het lichaam komt ongeveer 700 milligram voor.
Fosfaat heeft de volgende functies:
- Energie: Fosfaat zorgt voor een goede werking van de energievoorziening. Het zorgt ervoor dat de cellen in het lichaam de energie krijgen om processen uit te voeren.
- Skelet: Fosfaat zorgt voor de stevigheid van de botten en tanden.
- DNA: Fosfaat is een onderdeel van het DNA. DNA komt in elk leven wezen of plant voor. DNA is de basis van alles wat leeft en zit in de celkern van elke cel. Het bevat het erfelijk materiaal. DNA zorgt ervoor dat iemand blauwe, bruine of groene ogen heeft.
- Enzymen: Veel enzymen bevatten fosfaat als bouwsteen. Enzymen zijn eiwitten die bepaalde reacties in het lichaam versnellen.
Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheid (ADH) fosfor
De Gezondheidsraad geeft per voedingsstof aanbevelingen over de hoeveelheid die gezonde mensen dagelijks nodig hebben. Voedingsstoffen zijn bijvoorbeeld vitamines en mineralen. De Gezondheidsraad is een adviescollege van de overheid. Deze voedingsnormen worden gegeven als Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheid (ADH).
In onderstaande tabel staan de aanbevolen dagelijkse hoeveelheden van fosfor in 100 milligram per leeftijdscategorie en geslacht.
Leeftijdscategorie | Vrouw | Man |
1-6 | 4-8 | 4-8 |
7-9 | 6-12 | 6-12 |
10-15 | 7-14 | 9-18 |
16-18 | 7-14 | 8-16 |
19-50 | 7-14 | 7-14 |
>50 | 7-11,5 | 7-11,5 |
Zwanger | 8-16 | |
Borstvoedend | 9-18 |
Van fosfor is een maximale aanvaardbare bovengrens vastgesteld. Deze is 4.000 milligram oftewel 4 gram per dag.
Fosfor tekort
Een tekort van fosfaat wordt ook wel hypofosfatemie genoemd. Een tekort aan fosfor komt bijna niet voor doordat fosfor in veel voedingsproducten voorkomt. Een aantal uitzonderingen kunnen leiden tot een tekort:
- Geneesmiddelen: Bij overmatig gebruik van bepaalde geneesmiddelen is het eventueel wel mogelijk om een tekort te krijgen. Geneesmiddelen zoals maagzuurremmers en gebruik van diuretica (ook wel plaspillen genoemd), kunnen de opname verslechteren.
- Een verminderde opname in de darmen, een snelwerkende schildklier en een slechte nierfunctie kunnen ook zorgen voor een fosfaat tekort.
- Vitamine D: Als er een vitamine D tekort is, zal een fosfaat tekort een gevolg hiervan zijn. Datzelfde geldt als er teveel calcium in het lichaam voorkomt.
- Vaak wordt gezien dat mensen met anorexia nervosa een fosfaat tekort hebben. Anorexia nervosa is een psychische aandoening waarbij mensen niet blij zijn met hun uiterlijk. Hierbij zoeken zij naar allerlei middelen om veel gewicht te verliezen.
Symptomen fosfor tekort
Bij een tekort van fosfor zijn de volgende symptomen bekend:
- bloedarmoede;
- gebrek aan eetlust;
- pijn in spieren en botten;
- ontstaan van nierstenen;
- bij kinderen kan het tot een vreemde bottengroei.
Teveel fosfor
Een teveel aan fosfor kan ontstaan wanneer de nieren niet meer goed functioneren. De nieren voeren fosfaat dan niet meer goed af. Hierdoor blijft fosfaat in het lichaam aanwezig. Het fosfaat zorgt ervoor dat calcium uit de botten gehaald wordt. Hierdoor is de kans verhoogd op botontkalking. Vooral bij oudere mensen kan dit het geval zijn. Of bij mensen die een ernstige nierziekte hebben. De verhoogde waarde van fosfaat kan er ook voor zorgen dat ijzer, koper en zink minder goed worden opgenomen. Dit zijn andere mineralen die belangrijk zijn voor een evenwichtig lichaam.
Stofwisseling fosfor
De opname van fosfaten uit de voeding is afhankelijk van:
- De hoeveelheid fosfaten in het bloed. Wanneer er voldoende fosfaten in het lichaam aanwezig zijn wordt er minder opgenomen dan wanneer er minder fosfaten in het lichaam voorkomen.
- De calcium-fosfaat verhouding. In het lichaam heeft calcium een tegenwerkende kracht op fosfor. Bij een teveel van de één wordt de ander niet goed opgenomen. Een goede verhouding van calcium en fosfaat in de voeding is 2:1. Twee staat tot één houdt in: 67% calcium en 33% fosfor.
- De aanwezigheid van vitamine D. Vitamine D zorgt ervoor dat calcium en fosfaat kunnen worden opgenomen uit de voeding in de darm.
Nadat de fosfaten zijn opgenomen vanuit de voeding in de darm worden deze afgegeven aan het bloed. Met het bloed worden de fosfaten vervoerd naar de beenweefsels. Een beenweefsel is een weefsel waaruit de botten zijn opgebouwd. Onder invloed van vitamine D wordt fosfaat samen met calcium vastgelegd als calciumfosfaat in het beenweefsel. Het parathormoon activeert het beenweefsel om fosfaat af te geven aan het bloed. Het parathormoon (PTH) is een hormoon welke wordt aangemaakt in de bijschildklier. Een hormoon is een stof die processen in het lichaam aanstuurt. PTH zorgt voor de balans van calcium en fosfaat in het lichaam. Tussen het bloed en het beenweefsel is er een wisselwerking zodat de fosfaatspiegel op peil gehouden kan worden. De fosfaatspiegel is de hoeveelheid fosfaat in het bloed.
Wisselwerking fosfor
Fosfaat werkt in het lichaam goed samen met andere mineralen en vitamines. Dit zijn:
- vitamine B1, thiamine;
- vitamine B2, riboflavine;
- vitamine B3, niacine;
- vitamine B5, pantoteen zuur;
- vitamine B6, pyridoxine;
- vitamine B12, cobalamine;
- vitamine D;
- magnesium;
- calcium;
- kalium.
Invloed van bereiden en bewaren mineralen
Voedingsmiddelen raken wel eens mineralen kwijt tijdens het bereidingsproces. Vooral koken kan verlies van mineralen tot gevolg hebben. Het verlies wordt niet veroorzaakt door de verhitting, maar door de uitloging. Uitloging is het oplossen van voedingsstoffen in (kook)vocht. Eten verliest geen mineralen tijdens het bewaren.
Fosfor supplementen
Het lichaam neemt mineralen uit supplementen makkelijker op dan uit de voeding. Mineralen in voedingsmiddelen zijn vaak verbonden met andere stoffen. Door de spijsvertering worden de mineralen losgemaakt, zodat het lichaam ze kan opnemen. Dit lukt niet altijd helemaal. Hierdoor verlaat een gedeelte ongebruikt het lichaam. Kunstmatige mineralen in supplementen hoeven niet meer losgekoppeld te worden. Daardoor kunnen ze makkelijker worden opgenomen. Dit wil overigens niet zeggen dat een pil beter is dan gezonde voeding. Over het algemeen is zo’n pilletje niet nodig, mits er gezond en gevarieerd gegeten wordt. Er zijn echter wel groepen voor wie aanvulling zinvol kan zijn. Sommige mensen vinden het toch prettig om een multivitamine preparaat te gebruiken. In een multivitamine preparaat zitten ook veel voorkomende mineralen. Een multivitamine preparaat wordt bijvoorbeeld gebruikt tijdens verkoudheid of griep. Het is raadzaam om niet boven de aanvaardbare bovengrens van 4 gram uit te komen.
Onderzoek fosfor
Voor het produceren van voldoende en goed voedsel voor de wereldbevolking van 2050, is waarschijnlijk tot 40% minder fosfaat nodig dan tot nu toe werd aangenomen. Onderzoekers zijn tot deze conclusie gekomen door voor het eerst gebruik te maken van bepaalde computermodellen. Deze modellen kunnen rekening houden met de hoeveelheid fosfaat die in de grond blijft na het oogsten van gewassen die voorzien zijn van mest. Fosfor is noodzakelijk voor de productie van voeding. Het mineraal is een belangrijk onderdeel van onder andere eiwit en DNA in dieren en planten. Om 1 kilo graan te produceren is 2 gram fosfor nodig. Omgerekend wordt er op dit moment wereldwijd 25.000.000.000 kg fosfor per jaar gebruikt in de landbouw. De fosfor komt voor in de vorm van fosfaat-kunstmest. Deze wordt gewonnen uit de fosfaat-rijke aardlagen in mijnen in China en Marokko.
>Externe informatie fosfor of producten
We zijn extern onderstaande producten, betreffende fosfor of fosfaat, voor u tegengekomen:
Disclaimer voedingsdoelen
DietCetera geeft u met bovenstaande tekst slechts algemene informatie. Wij hebben deze tekst niet gericht op individuele personen en omstandigheden. Vanzelfsprekend hebben we wel getracht deze informatie zo duidelijk en correct mogelijk te omschrijven. U blijft echter zelf verantwoordelijk voor uw eigen keuzes en interpretaties. Mocht u specifieke vragen of problemen hebben dan adviseren we u contact op te nemen met uw (huis)arts, diëtist of andere deskundigen. DietCetera is niet aansprakelijk voor eventuele schade ten gevolge van het onjuist interpreteren van deze tekst.