Lactose intolerantie

 
Bij lactose intolerantie kan lactose niet goed worden verteerd. Een persoon is dan lactose intolerant. Lactose is een suiker dat vooral in zuivelproducten voorkomt. Een ander woord voor lactose is melksuiker. Lactose uit de voeding wordt normaal gesproken door lactase verteerd. Lactase is een enzym dat in de wand van de dunne darm wordt aangemaakt. Een enzym is een stofje dat bepaalde reacties in het lichaam kan bewerkstelligen. Bij lactose intolerantie is er echter te weinig of helemaal geen lactase aanwezig. Hierdoor kan lactose niet worden verteerd. Het komt dan onverteerd in de dikke darm terecht. De bacteriën in de dikke darm (de darmflora) reageren hierop. Ze gaan de lactose vergisten. Vergisten is het proces waarbij bacteriën suikers afbreken. Deze vergistingsreactie kan klachten veroorzaken. Volgens schattingen zijn 1,6 miljoen mensen in Nederland, in meer of mindere mate, lactose intolerant.
 
Lactose intolerantie dient echter niet verward te worden met een koemelk allergie. Hoewel beide een relatie hebben met zuivelproducten, betekenen ze niet hetzelfde. Koemelkallergie is een vorm van voedselallergie. Bij een voedselallergie komt het afweersysteem in actie. Het afweersysteem zorgt ervoor dat het lichaam beschermd is tegen allerlei infecties en gevaren van buitenaf. Bij een voedselallergie ziet het lichaam een bepaalde (voedings)stof als lichaamsvreemd. Zeer kleine hoeveelheden kunnen al een reactie veroorzaken. Het gevolg van deze reactie is dat het lichaam stoffen gaat aanmaken om het ‘vreemde’ stofje op te ruimen. Tijdens het opruimen van de ‘vreemde stof’ komt histamine vrij. Histamine is het stofje dat allerlei allergische reacties teweeg brengt. Een andere benaming voor voedselallergie is een allergische voedselovergevoeligheid. Het tegenovergestelde van een allergische voedselovergevoeligheid is een niet-allergische voedselovergevoeligheid. Een niet-allergische voedselovergevoeligheid wordt ook wel voedselintolerantie genoemd.
 
Een intolerantie is in tegenstelling tot een allergie in principe niet levensbedreigend. Een ander verschil is dat bij een intolerantie het afweersysteem in het lichaam buiten beschouwing blijft. Desondanks kan een bepaald voedingsmiddel wel een reactie veroorzaken. De reactie treedt echter alleen op bij bepaalde hoeveelheden van een voedingsmiddel of voedingsstof. Bij anderen mensen veroorzaakt dat betreffende voedingsmiddel in dezelfde hoeveelheden geen klachten.
 

lactose intolerantie symptomen

Veel mensen hebben een tekort aan lactase zonder dat zij hier klachten van ondervinden. Men is dan niet lactose intolerant. Van lactose intolerantie is ook pas sprake als bij gebruik van de Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheden (ADH) aan zuivelproducten klachten optreden. De ADH is afhankelijk van leeftijd en geslacht. Het is een aanbeveling voor de hoeveelheid die gezonde mensen van bepaalde producten dagelijks nodig hebben. Deze zogenaamde voedingsnormen zijn door de Gezondheidsraad vastgesteld. De Gezondheidsraad is een adviescollege van de overheid. Gemiddeld genomen treden klachten op tussen de dertig minuten en twee uur na het eten van producten met lactose. In hoeverre er daadwerkelijk klachten optreden, hangt af van de hoeveelheid lactase die de darm nog aanmaakt, de samenstelling van de voeding en de soort bacteriën in de darm. Als er klachten ontstaan dan is dit het gevolg van de bacteriën in de dikke darm die de onverteerde lactose gaan bewerken en afbreken. Dit proces wordt vergisting genoemd. Bij deze vergisting komen gassen en darmprikkelende stoffen vrij. Daarnaast trekt de niet-verteerde lactose in de dikke darm vocht aan.
 

Lactose-intolerantie klachten:

• braken;
• buikpijn;
• krampen;
• winderigheid;
• opgezette buik;
• misselijkheid (komt niet veel voor);
• diarree (soms met schuimende ontlasting of zurige lucht);
• verstopping (komt bij 25% van de mensen met lactose-intolerantie voor).

Oorzaak lactose intolerantie

De hoofdoorzaak van lactose intolerantie is een tekort of gebrek aan lactase. Dit wordt ook wel lactasedeficiëntie of lactasetekort genoemd. Bij onvoldoende productie van lactase kunnen de darmen de lactose niet goed in het lichaam opnemen. Deze verminderde opname door het lichaam wordt lactosemalabsorptie genoemd. In de meeste gevallen is lactosemalabsorptie erfelijk. Het kan echter ook andere oorzaken hebben. Voorbeelden zijn: een darminfectie, darmontsteking of een operatieve ingreep aan de darmen waarbij de darmwand is beschadigd. De lactaseproductie en lactoseopname komen meestal vanzelf weer op normaal niveau bij het verdwijnen van de infectie of ontsteking. Ook bij zuigelingen met acute diarree kan er tijdelijk lactosemalabsorptie ontstaan. Als het kind herstelt, verdwijnen de klachten vaak weer.
 

Soorten lactose intolerantie

Afhankelijk van de oorzaak van lactose intolerantie zijn er drie varianten:

• Aangeboren lactose intolerantie: Van de verschillende vormen van lactose intolerantie is dit de erfelijke en tegelijk zeldzame variant. Bij deze vorm worden mensen geboren met een tekort aan lactase. Het drinken van moedermelk of zuigelingenvoeding kan bij de geboorte al problemen geven. Vanaf de geboorte kan iemand zijn hele leven lang klachten ondervinden. Aangeboren lactose intolerantie is namelijk een levenslange (chronische) aandoening.
• Primaire lactose intolerantie: Van de verschillende vormen van lactose intolerantie is dit de meest voorkomende. Het is een chronische vorm van lactose intolerantie die op latere leeftijd optreedt. Chronisch betekent dat het blijvend is. Primaire lactose intolerantie treedt op als gevolg van een verminderde productie van lactase. Elke zuigeling beschikt vanaf de geboorte tot de leeftijd van één jaar over voldoende lactase. Hiermee kan de lactose in de moedermelk of zuigelingenvoeding goed worden afgebroken en opgenomen. Maar naarmate mensen ouder worden kan de productie van lactase afnemen. Bij ruim 80% van de wereldbevolking neemt de lactaseproductie na het derde levensjaar geleidelijk af. Het gaat dan met name om Afrikanen, Aziaten, Zuid-Amerikanen en Zuid-Europeanen. In het Verre Oosten produceren de darmen van bijna alle volwassenen weinig tot geen lactase. Rond de Middellandse Zee geldt dit voor ongeveer 50% van de bevolking. Het percentage voor West-Europeanen en Noord-Amerikanen ligt echter nog veel lager. Bij deze bevolkingsgroepen blijven de darmen over het algemeen voldoende lactase produceren.
• Secundaire lactose intolerantie: Deze vorm van lactose intolerantie ontstaat door beschadigingen aan de darmwand. De darmwand kan beschadigd raken door een ontsteking, infectie of operatie aan de darm. Hierbij kan onder andere worden gedacht aan coeliakie of het prikkelbare darm syndroom (PDS). Daarnaast kan door bestraling van de darm de darmwand beschadigd raken. Bestraling wordt bij enkele vormen van kanker gedaan. Ook overmatig gebruik van medicatie of alcohol kan de darmwand beschadigingen. Een beschadigde darmwand is niet meer goed in staat om voldoende lactase te produceren. Secundaire lactose intolerantie is vaak tijdelijk. Zodra de darm herstelt, kan er weer voldoende lactase worden aangemaakt.

Diagnose lactose intolerantie

Het is niet gemakkelijk om de diagnose lactose intolerantie te stellen. Veel symptomen van lactose intolerantie komen vaak voor. Daarbij kunnen ze andere oorzaken dan lactose intolerantie hebben. Zonder het stellen van een diagnose kan het voorkomen dat er onnodig voedingsmiddelen met lactose worden vermeden. Dit kan schadelijk zijn voor de gezondheid. Er kunnen bijvoorbeeld onnodig tekorten aan voedingsstoffen optreden. Voor het stellen van de diagnose kan de arts gebruik maken van verschillende testen. Deze vinden over het algemeen in het ziekenhuis of bij de huisarts plaats.
 

Testen om lactose intolerantie aan te tonen:

• Waterstof ademtest: Waterstof is een gas dat zich in de uitgeademde lucht bevindt. Het is een afbraakproduct dat bij de vergisting van lactose vrijkomt. Normaal gesproken wordt lactose in de dikke darm door lactase afgebroken. Hierbij komt zeer weinig waterstof vrij. Bij lactose-intolerantie is dit gehalte hoger. Dit komt omdat de darmbacteriën oftewel de darmflora lactose afbreken. Bij deze afbraak scheiden de darmbacteriën waterstof uit. Waterstof wordt vanuit de dikke darm in het bloed opgenomen. Via het bloed gaat het naar de longen. Via de longen wordt waterstof uitgeademd. Bij de waterstof ademtest wordt de hoeveel waterstof in de uitgeademde lucht gemeten. Dit gebeurt door te blazen in een rietje. Dit blazen dient nuchter te gebeuren. Nuchter betekent in dit kader dat er een aantal dagen voor de meting geen producten met lactose zijn gegeten of gedronken. Ook het gebruik van medicijnen en sigaretten voor de test dienen niet gebruikt te worden. Deze kunnen de test beïnvloeden. Vervolgens wordt in de uitademingslucht de hoeveelheid waterstof bepaald. Daarna wordt er gevraagd een oplossing te drinken met een bepaalde hoeveelheid lactose. Vervolgens wordt gedurende twee à drie uur op verschillende tijden de hoeveelheid waterstof gemeten. Bij lactose-intolerantie bevat de uitademingslucht veel waterstof. In één op de vijf gevallen kan de hoeveelheid waterstof laag zijn, terwijl er toch sprake van lactose intolerantie. Het kan namelijk voorkomen dat de darmflora bij een tekort aan lactase methaan produceert in plaats van waterstof. Op die manier kan de uitslag van de test negatief zijn, terwijl er wel sprake is van lactose intolerantie. De waterstof ademtest kan zowel bij volwassenen als kinderen worden toegepast.
• Lactose Tolerantie Test (LTT): Dit wordt ook wel de bloedsuikertest genoemd. Bij deze test wordt het bloedsuikergehalte gemeten. Het bloedsuikergehalte geeft de hoeveelheid suiker (glucose) in het bloed weer. Het gehalte aan suiker in het bloed wordt na blootstelling aan een bepaalde hoeveelheid lactose gemeten. Dit gebeurt aan de hand van het afnemen van bloedmonsters op verschillende tijden gedurende twee uur. Lactose is een soort suiker. Bij voldoende lactase wordt lactose in kleinere suikerdeeltjes afgebroken. Deze suikerdeeltjes worden vanuit de darm in het bloed opgenomen. Hierdoor stijgt de hoeveelheid suiker in het bloed. Als het bloedsuikergehalte echter niet of minder stijgt, kan er sprake zijn van lactose intolerantie.
• Eliminatie provocatie test: Deze test begint met het vermijden van lactose bevattende voeding. Dit vermijden wordt ook wel eliminatie genoemd. Als de klachten daarmee verminderen of verdwijnen, kan er sprake zijn van lactose-intolerantie. Verdwijnen de klachten echter niet bij een lactosevrije voeding, dan is lactose niet de oorzaak van de klachten. Na eliminatie volgt altijd provocatie. Dit houdt in dat na een aantal dagen opnieuw een hoeveelheid lactose aan de voeding wordt toegevoegd/ geïntroduceerd. Als de klachten hiermee terugkomen, kan dit wijzen op lactose intolerantie.

Naast bovenstaande methoden zijn er nog enkele andere methoden. Deze methoden worden echter veel minder gebruikt om een lactose intolerantie vast te stellen. Voorbeelden zijn: zuurgraadtest, gen-test en weefseltest.
 

Voeding bij lactose intolerantie

De behandeling van lactose intolerantie is gericht op het voorkomen van klachten. Dit kan door middel van het beperken of vermijden van lactose uit de voeding. Deze voeding wordt ook wel een lactosebeperkte- of lactosevrije voeding genoemd. Het hangt van de tolerantiegrens voor lactose af, hoeveel lactose iemand met lactose intolerantie kan verdragen. Gemiddeld ligt de tolerantiegrens op ongeveer 12 tot 15 gram per dag. Lactose komt van nature voor in zuivelproducten. Zuivelproducten zijn belangrijke bronnen van calcium en vitamine B2. Het is dus niet verstandig om deze zomaar uit de voeding weg te laten. Bij het weglaten kunnen er onder andere tekorten aan vitamine B2 en calcium ontstaan. Van andere voedingsstoffen treden meestal geen tekorten op. Deze komen in voldoende mate voor in andere voedingsmiddelen. Mits er voldoende en gevarieerd wordt gegeten. Meestal is het ook niet nodig om volledig lactosevrij te eten en te drinken. In veel gevallen geeft lactose in kleine hoeveelheden geen klachten. Mocht een lactosebeperkte voeding wel noodzakelijk zijn, dan kan dit het beste in overleg met een diëtist worden besproken. De diëtist kan de hoeveelheid lactose beperken zonder dat er tekorten aan voedingsstoffen optreden. Daarnaast kan de diëtist bepalen welke zuivelvervanger het meest geschikt is.
 
Lactose kan echter ook in andere producten dan zuivelproducten voorkomen. Het kan namelijk ook in producten waarin zuivel of andere bestanddelen uit zuivel zijn verwerkt voorkomen. Enkele voorbeelden zijn: chocolade, sausjes, soep, zoetjes, bepaalde medicijnen, voedingssupplementen (zoals vitaminepillen) en tandpasta.
 
Mensen die zeer gevoelig zijn voor lactose dienen ook op het gebruik van dit soort producten alert te zijn. Dit zijn bijna altijd mensen met de aangeboren (erfelijke) variant van lactose-intolerantie. Deze mensen kunnen bij zeer kleine hoeveelheden al klachten krijgen. In dat geval is een levenslange lactosevrije voeding essentieel. Bij de primaire en secundaire lactose intolerantie zal lactose in zeer kleine hoeveelheden niet of nauwelijks klachten geven. Deze mensen kunnen met een lactosebeperkte in plaats van lactosevrije voeding volstaan. Mensen met primaire lactose intolerantie zijn echter wel genoodzaakt hun leven lang een lactosebeperkt dieet te volgen. Dit komt omdat het een chronische aandoening is. Een secundaire lactose-intolerantie is echter vaak tijdelijk. Een lactosebeperkte voeding voor een bepaalde periode zal in dat geval voldoende zijn.
 
Om lactosebeperkt of lactosevrij te eten of te drinken is het verstandig te weten welke producten wel en welk geen lactose bevatten. Het etiket van voedingsmiddelen kan hierbij helpen. Op een etiket dient namelijk aangegeven te staan of een product lactose bevat. Dit kan echter op verschillende manieren en met verschillende benamingen zijn weergegeven. Het herkennen en vermijden van producten met lactose is dan ook niet eenvoudig. Een diëtist kan hierbij helpen. Daarnaast kunnen enzympreparaten als Kerulax© en Kerutabs© een uitkomst bieden. Enzympreparaten zijn tabletten of supplementen waaraan een bepaald enzym is toegevoegd. In het geval van lactase-enzympreparaten is dat het enzym lactase. Via zo’n preparaat kan het lactase tekort in de darm worden aangevuld. Op die manier kan de vertering van lactose normaal verlopen. Het gevolg is dat iemand zuivelproducten en andere producten met lactose gewoon kan blijven gebruiken. Om klachten te voorkomen, is het wel belangrijk de dosis goed af te stemmen. De dosis is onder andere afhankelijk van de tolerantiegrens. Deze grens verschilt per persoon. Het is aan te raden dit met de arts of diëtist te overleggen. Enzympreparaten als Kerulax© en Kerutabs© zijn vrij verkrijgbaar bij de apotheek en worden niet vergoed.
 

Onderzoek lactose intolerantie

• Probiotica zijn producten met ‘goede’ bacteriën, die de werking van de darmflora kunnen versterken. Er zijn de afgelopen jaren diverse onderzoeken gedaan naar het effect van probiotica op de behandeling van bepaalde klachten en aandoeningen. Waaronder lactose-intolerantie. De melkzuurbacteriën in probiotica zouden de activiteit van lactase in de dunne darm stimuleren. Andere onderzoeken zouden bewezen hebben dat regelmatig gebruik van probiotica sommige maag- en darmklachten, zoals diarree, kunnen verminderen. Daarnaast zijn er onderzoekers die het tegenovergestelde concluderen. Zij stellen dat het effect van probiotica niet is aangetoond. Zij plaatsen kanttekeningen bij de kwaliteit van de methode van de onderzoeken en de verschillende probiotica soorten die zijn onderzocht.
• Een lactosevrij dieet van minstens vier weken zou chronische jeuk verminderen. Er wordt aangenomen dat dit effect te maken heeft met een tekort aan lactase. Hoe dit precies werkt, is niet bekend. Vooral menen met ernstige chronische jeuk zouden gebaat zijn bij een lactosevrij dieet. Van de mensen bleek het dieet bij 65% van de mensen de jeuk te verminderen. Bij minder ernstige chronische jeuk verdween bij 38% van de mensen de jeukklachten. Een lactosevrij dieet blijkt echter geen effect te hebben op jeuk als gevolg van een huidaandoening, neurologische aandoening of psychische aandoening.
• Het prikkelbare darm syndroom (PDS) vertoont overeenkomsten met lactose-intolerantie. Beide aandoeningen kenmerken zich door flink wat symptomen. Veel symptomen vertonen overlappingen. Het kan echter ook voorkomen dat iemand beide aandoeningen heeft. Om die reden is het goed om bij klachten die duiden op PDS ook te denken aan lactose intolerantie. In Nederland is onderzoek gedaan naar mensen met PDS en lactose-intolerantie. Hierbij is onder andere gekeken naar het effect van het lactosebeperkte dieet. Bij een lactosebeperkt dieet bleken de klachten na zes weken verminderd te zijn. Na vijf jaar het dieet gevolgd te hebben, bleek 87% nog steeds klachtenvrij te zijn.

Externe informatie lactose intolerantie of producten

We zijn extern onderstaande boeken en producten, betreffende lactose intolerantie, voor u tegengekomen:

• Uw voedingsplan. Nederlands, 76 pagina’s, DietCetera. Geeft concrete adviezen en aanwijzingen hoe u het beste met lactose intolerantie om kunt gaan.
• Zuivelvrij dieet basisboek. Auteurs Marloes Collins & Marieke van der Pavert, Nederlands, 129 pagina’s. Alle nodige info, zoals bijvoorbeeld de diagnostiek, van de koemelkeiwitallergie en lactose-intolerantie wordt correct gegeven. Het dieet komt ruim aan bod, ook voor de zuigeling, compleet met productlijsten. Afsluitend bevat het boek diverse tabellen en verwijzingen naar handige websites.
• Basiskookboek bij voedselallergie en -intolerantie. Auteurs I. Van Berkel-Pistorius & T. De Hoogh-Van Der Horst, Nederlands, 606 pagina’s. De receptuur is gericht op kinderen en volwassenen met een enkelvoudige of meervoudige voedselovergevoeligheid. De recepten zijn ingedeeld naar gerechtengroep en geven dieetaanpassingen zonder koemelk, lactose, kippenei, gluten, pinda’s, noten, additieven, cacao, suiker, citrusfruit, soja, vis, schaal- en schelpdieren, aardappelen en maïs.
• Gluten-, Tarwe- & Zuivelvrij genieten. Auteurs Nicola Graimes & Anja De Lombaert, Nederlands, 96 pagina’s. Hoewel allergie of intolerantie twee verschillende begrippen zijn, maakt de schrijfster qua behandeling hierin geen onderscheid. Het resultaat is een voeding zonder tarwe, gluten en zuivel.
• Lintolerantie – lactose en fructose intolerantie vrije recepten. Auteurs: Lindy en Francis van Arkel, Nederlands, 192 pagina’s. Boek met lactose en fructose vrije recepten. Duidelijke stap voor stap recepten en mooie fotografie.
• KeruTabs Lactase Enzym Tabletten. Helpt, volgens de fabrikant, bij overgevoeligheid voor lactose in melk en melkproducten. Een voedingssupplement is geen vervanging voor een gevarieerde voeding. Voor het behoud van een goede gezondheid is een gezonde levensstijl en een gevarieerde, evenwichtige voeding van belang.
• Het gehele Intoleran lactose intolerantie programma.

Weten wat u het beste kunt eten en drinken en wat niet bij een lactose intolerantie?

De door uw DietCetera diëtist uitgeschreven voedingsadviezen kunt u eenvoudig via onderstaande ‘diensten voor dit voedingsdoel’ bestellen. De adviezen zijn specifiek gericht op volwassenen van 18 t/m 70 jaar.

Bestel dit voedingsdoel

Terug