Menstruatie

 
De menstruatie is het laatste gedeelte van de menstruatiecyclus. De verdikte wand van de baarmoeder wordt opgeruimd. De baarmoeder is het vrouwelijke orgaan voor de voortplanting. Zo kan de volgende ovulatie opnieuw worden gebouwd. De fase van de ovulatie wordt in het vervolg uitgelegd. De menstruatie is een periodiek optredende bloeding van het baarmoederslijmvlies via de schede (vagina). Het baarmoederslijmvlies is de bedekkende laag van de binnenzijde van de baarmoeder. Het woord menstruatie komt van mensis, een Latijns woord voor maand. Ongeveer tussen het twaalfde en vijftiende levensjaar van een meisje begint de menstruatie. Deze blijft, indien niet door een zwangerschap of een ziekte onderbroken, tot de menopauze bestaan. De menopauze ontstaat op de leeftijd van 45-55. In het daartussen gelegen tijdperk is de vrouw vruchtbaar. De menstruatie treedt ongeveer elke maand, gemiddeld 28 dagen na de start van de eerste bloeding op en houdt ongeveer 4 tot 5 dagen aan. De tweede dag is het bloedverlies meestal het sterkst. Tijdens de menstruatie verliest een vrouw ongeveer 50 tot 200 milliliter bloed. Al te hevig bloeden, een bloeding in het midden van de cyclus of andere afwijkingen van de menstruatie vormen aanleiding tot een bezoek aan de huisarts. De menstruatie wordt ook wel ongesteldheid genoemd.
 

Menstruatiecyclus

De menstruatie- of ovulatiecyclus is een onderdeel van de vrouwelijke voortplantingsperiode. De menstruatiecyclus is een samenspel van verschillende hormonen. Hormonen zijn chemische boodschapperstoffen. Ze worden aan het bloed afgegeven om elders in het lichaam een reactie te bewerkstelligen.

Hormonaal gezien wordt de cyclus in twee delen verdeeld:

1. Het eerste deel is de folliculaire fase, vanaf dag 1 van de menstruatie tot aan de eisprong.
2. Het tweede deel is de luteale fase vanaf de eisprong tot het begin van de volgende menstruatie.

In de folliculaire fase scheidt de hypofyse (een gebied in de hersenen) het follikel stimulerend hormoon (afgekort tot FSH) af. Hierdoor wordt de follikel (een blaasje met vocht waarin de eicel groeit) gestimuleerd tot groei. De follikel produceert in deze fase zelf het hormoon oestrogeen. Oestrogeen is het belangrijkste hormoon dat de vrouwelijke cyclus regelt. Daarnaast zorgt het ervoor dat de baarmoeder voorbereid wordt op het binnendringen van een bevruchte eicel. Onder invloed van dit hormoon rijpt er in ongeveer 14 dagen een eicel. Wanneer de eicel een bepaalde grootte bereikt heeft zal er luteïniserend hormoon (afgekort tot LH) afgescheiden worden door de hypofyse. De hypofyse is een klein orgaan dat zich onder de hersenen bevindt. Binnen 36 tot 48 uur zal de follikel gaan springen. Dit wordt ook wel de eisprong of de ovulatie genoemd.
 
De luteale fase begint op het moment dat de ovulatie heeft plaatsgevonden. Dit wil zeggen dat de follikel is gesprongen en de eicel uit de follikel is verdwenen. Wat overblijft is het geel lichaam (corpus luteum), de follikel zonder eicel. Dit geel lichaam zal gedurende enkele dagen progesteron gaan produceren. Progesteron is een hormoon geproduceerd in het lichaam dat helpt om de menstruatiecyclus van de vrouw te regelen. Hierdoor verandert het baarmoederslijmvlies en wordt het gereed gemaakt voor de eventuele innesteling van een embryo. Zodra de zaadcel van de man en de eicel van de vrouw met elkaar versmolten zijn, wordt er gesproken van een embryo. Een embryo is een baby in de vroege stadia van ontwikkeling in de baarmoeder. Als er tijdens dit proces geen bevruchting plaatsvindt, zal door een sterke daling van de hoeveelheid progesteron in het bloed het slijmvlies af worden gestoten door de baarmoeder. Het slijmvlies verlaat het lichaam met bloed, de menstruatie.
 

Duur van de menstruatiecyclus

De gemiddelde duur van de cyclus is tussen de 25 en 35 dagen. De gemiddelde menstruatiebloeding vindt iedere 28 dagen plaats, gerekend vanaf de eerste dag van de bloeding. Bovendien kan de duur van een cyclus bij eenzelfde vrouw wijzigen in de loop van haar leven. Toch zijn er ook veel gezonde vrouwen die een regelmatige cyclus van 21 tot 35 dagen hebben. Dit wordt ook als een normale variant gezien. De menstruatiecyclus zal niet altijd volkomen regelmatig verlopen, een afwijking van een paar dagen is normaal. Door een ziekte of een psychische stoornis kan het voorkomen dat een cyclus verstoord kan raken of een paar dagen uitblijven. Een werkelijk uitgebleven periode is vaak een teken van een zwangerschap. Een onregelmatige cycluslengte kan een aanduiding zijn voor eventuele vruchtbaarheidsproblemen. Het berekenen van de cycluslengte gebeurt als volgt: men begint te tellen op de eerste dag van de menstruatie (dag 1 van de cyclus) en telt verder tot de laatste dag voor de volgende menstruatie.
 

Menstruatiepijn

Bij meer dan 50% van de vrouwen is de menstruatie pijnlijk tijdens de eerste twee dagen. Het is het hevigst bij meisjes tussen 14 en 18 jaar, daarna neemt de pijn in het algemeen af.
 

Menstruatie klachten en symptomen

Het bloedverlies is de eerste twee dagen van de menstruatie het grootst en kan gepaard gaan met klachten. De ernst van deze klachten kan van vrouw tot vrouw verschillen. Er zijn drie soorten menstruatiepijnen te onderscheiden:

1. Ovulatiepijn of middenpijn is de pijn die optreedt vlak voor en op het tijdstip waarop de eisprong plaatsvindt. Dit is circa 14 dagen voor de menstruatie. De klachten zijn onder andere pijn in de onderbuik, lichtelijk bloedverlies, opgezwollen gevoel, hoofdpijn en het vasthouden van vocht.
2. In de laatste week voor de menstruatie wordt onder invloed van de sterke veranderingen in de  hormonen wat vocht vastgehouden in het lichaam van de vrouw. Hierdoor kunnen premenstruele pijnklachten ontstaan. Behalve buikpijn kunnen ook klachten als hoofdpijn, zich slap en niet lekker voelen, slapeloosheid, nervositeit en misselijkheid optreden. Ook kunnen de borsten wat opzwellen en gevoelig zijn. Doordat het lichaam vocht vasthoudt, kunnen er enkele kilo’s bijkomen. Deze verdwijnen weer tijdens of na de menstruatie. Belangrijk is wel op de voeding te letten. Verder zijn veel vrouwen prikkelbaar.
3. Pijn tijdens de menstruatie wordt vaak veroorzaakt door kramp in het spierweefsel van de baarmoeder. De spieraantrekkingen ontstaan om de baarmoeder te ontdoen van de verdikte laag weefsel. Er is dan meestal sprake van pijn in de rug en onderbuik. Deze klachten kunnen gepaard gaan met hoofdpijn, pijnlijke borsten, een opgeblazen gevoel, misselijkheid, diarree, duizeligheid of moeheid. Soms worden vrouwen ook sneller verdrietig of geïrriteerd. De precieze oorzaak hiervoor is nog onduidelijk, maar er lijkt een verband te zijn met verhoogde hormoonspiegels (prostaglandine) in het bloed.

De meest voorkomende klachten zijn rugpijn en buikpijn die veroorzaakt worden door de samentrekking van de baarmoeder. Het verschil tussen PMS en menstruatie is dat bij PMS de klachten vaak al beginnen ruim voordat de menstruatie optreedt (de P staat voor pre, wat voor betekent). Het premenstrueel syndroom (PMS) is een groep klachten of symptomen die bij sommige vrouwen vlak voor de menstruatie optreden. De klachten of symptomen treden meestal op in de tweede helft van de menstruatiecyclus. Deze verdwijnen weer bij het begin van de menstruatie. Sommige vrouwen houden nog klachten tijdens de eerste dagen van de menstruatie. Na een periode van minimaal een week zonder klachten komen de klachten weer vaak terug. Het gaat dan om zware klachten die het dagelijkse leven belemmeren. Bij menstruatie komen de klachten meestal voor tijdens de periode. De klachten kunnen ook lichtelijk optreden voor de menstruatie. Dit wordt niet als PMS beschouwd.
 

Menstruatie cyclusstoornissen

Niet bij alle vrouwen volgt de menstruatiecyclus de normale gang van zaken. Afwijkingen van de menstruatiecyclus kunnen bijvoorbeeld optreden bij vrouwen:

• met ernstig overgewicht (obesitas);
• die extreem veel sporten;
• die borstvoeding geven;
• te snelle schildklier;
• trage schildkier;
• met anorexia.

Bij deze vrouwen is de lichaamssamenstelling veranderd, waardoor de hormoonhuishouding is verstoord. Dit leidt tot afwijkingen tijdens de menstruatie. Daarnaast kunnen bij de menstruatiecyclus een aantal stoornissen voorkomen. Het kan gaan om afwijkingen in de duur, de regelmaat en/of de sterkte van de menstruatie.
 
Enkele van de meest voorkomende stoornissen zijn:

• Amenorroe: Het ontbreken of wegblijven van de menstruatie kan een gevolg zijn van stoornissen in bepaalde delen van de hersenen of door ondervoeding (bijvoorbeeld anorexia nervosa). Verder kan amenorroe optreden bij afwijkingen van de schildklier en bijnierschorsaandoeningen. Men spreekt van primaire amenorroe als er geen menstruatie is op de leeftijd van 16 jaar. Van secundaire amenorroe als er geen menstruatie is gedurende een periode van 6 maanden, nadat er eerder wel menstruaties geweest zijn.
• Menorragie of hypermenorroe: De cyclus is normaal, maar de hoeveelheid bloedverlies is overvloedig. Deze toestand kan veroorzaakt worden door verschillende factoren, onder andere door vleesbomen in de baarmoederwand, overrekte baarmoeder ten gevolge van veel of snel op elkaar volgende zwangerschappen, ontstekingsprocessen en/of een hoge bloeddruk. Een vleesboom is een goedaardig spierweefselgezwel.
• Hypomenorroe: Te gering bloedverlies of te korte menstruatie (minder dan 3 dagen). Dit is, wanneer de cyclus regelmatig is, geen ernstige afwijking.
• Dysmenorroe: Pijnlijke menstruatie. Bij bepaalde vrouwen kan de menstruatie met veel pijn gepaard gaan (ongeveer 20% van de gevallen heeft te maken met dysmenorroe). Het is een krampachtige pijn die met misselijkheid en braken gepaard gaat en heel vaak aanleiding geeft tot werkonbekwaamheid. Oorzaken kunnen zijn: een te kleine baarmoeder met een te nauwe en te lange baarmoederhals, poliepen en/of ontstekingen. Ook zouden psychische factoren een rol kunnen spelen bij dysmenorroe.
• Oligomenorroe: Het niet frequent optreden van de menstruatie, bijvoorbeeld om de 2 tot 3 maanden of zelfs langer. Dit kan te wijten zijn aan een tragere rijping van de follikel of een langer in stand houden van het corpus luteum (follikel zonder eicel, geel lichaam genoemd).
• Metrorragie: Onregelmatig bloedverlies. Hierbij is de structuur van de menstruele cyclus niet meer herkenbaar. Een tussentijdse bloeding is meestal onschuldig en kan duiden op de eisprong. Wanneer er constant tussentijdse bloedingen optreden is dit echter niet normaal. De oorzaken kunnen zijn: zwellingen, vleesbomen en/of wondjes ter hoogte van de baarmoederhals (cervix). Vanaf de leeftijd van 40 jaar dient bij onregelmatig bloedverlies ook aan kwaadaardige processen gedacht te worden. Hoe dan ook is het altijd veilig om in deze situatie een arts te raadplegen.

Behandeling menstruatiepijn

Er zijn talloze medicijnen, homeopathische middelen en alternatieve behandelingen op de markt om menstruatiepijn te bestrijden. Het hangt van de soort en ernst van de pijn af, welk medicijn ingenomen kan worden. Hieronder worden verschillende vormen van middelen tegen menstruatiepijn beschreven:

• ‘Reguliere’ pijnstillers als medicijn: Bekende ‘reguliere’ pijnstillers als medicijn bij menstruatie zijn paracetamol (met coffeïne) en ibuprofen.
• ‘Speciale’ ongesteldheid-pijnstillers: Naast paracetamol en ibuprofen zijn er tegenwoordig ook speciale pijnstillers voor menstruatiepijn op de markt. De werkzame stof voor dit medicijn is naproxen. Naproxen verhindert dat het pijnsignaal aan de hersenen doorgegeven wordt. Bovendien remt het ontstekingen, waardoor pijn, zwelling en roodheid verminderen. Het voordeel van deze speciale pijnstiller is dat het specifiek tegen de pijn bij ongesteldheid is.
• Anticonceptiepil als medicijn: De anticonceptiepil, ook wel de pil, is de meest gebruikte methode voor anticonceptie. Anticonceptie is een verzamelnaam voor technieken voor het voorkomen van een zwangerschap na geslachtsgemeenschap. De anticonceptiepil werkt als een alternatief bij hevige menstruatiepijn als de pijnstillers niet voldoende werken. De anticonceptiepil staat, naast het voorkomen van een zwangerschap, al jaren bekend als medicijn tegen menstruatiepijn. Door de anticonceptiepil vindt er geen ovulatie meer plaats en wordt de menstruatie een stuk lichter. Menstruatiepijn verdwijnt daarmee (bijna) helemaal. De huisarts kan een anticonceptiepil voorschrijven.
• Homeopathische medicijnen: Er zijn ook homeopathische medicijnen tegen menstruatiepijn op de markt. Homeopathische middelen bestaan uitsluitend uit ‘biologische’, 100% natuurlijke ofwel niet-chemische stoffen. Deze pillen verminderen menstruatiepijn en bevorderen een regelmatige menstruatiecyclus.
• Allay Patch: Veel vrouwen die te kampen hebben met hevige menstruatiepijn hebben een positieve indruk bij de Allay patch. De Allay Patch is een soort grote sticker waar elektrische stroompjes door worden geleid. Deze elektrische stroompjes helpen de menstruatiepijn te verzachten of te verhelpen.
• Hulpmiddelen: Naast bovengenoemde medicijnen zijn er ook hulpmiddelen om pijn bij ongesteldheid te voorkomen of verhelpen. Enkele voorbeelden hiervan zijn: een warm bad, een warme kruik op de buik, rug- en/of buikmassages, yoga of andere ontspanningsoefeningen. Warmte ontspant de spieren, waardoor de pijn zal verlichten.

Voeding en menstruatie

Tijdens de menstruatie kan de pijn verholpen of verlicht worden door een aantal voedingstips te gebruiken. Bepaalde producten worden aangeraden, andere juist weer niet.
 
De aangeraden en de afgeraden voedingsmiddelen zijn als volgt:
Aangeraden:

• Tijdens de menstruatie hebben veel vrouwen last van puistjes en een vette huid. Vitamine A en vitamine D zijn goed tegen puistjes en een vette huid.
• Vitamine B6 helpt tegen eetbuien, vermoeidheid, stemmingswisselingen en het vasthouden van vocht.
• Door het eten van voeding rijk aan vitamine C, kan de stress bij menstruatie onderdrukt worden.
• Tijdens de menstruatie verliezen vrouwen ongeveer tussen de 10 en 15 mg ijzer. Deze hoeveelheid is groot, en moet daarom aangevuld worden. Er wordt aangeraden producten te eten die veel ijzer bevatten.
• Belangrijk is om veel volle granen, groenten, peulvruchten en fruit te eten.
• Tryptofaan in voeding tijdens de menstruatie geeft een ontspannen gevoel.
• Calcium in de voeding kan ervoor zorgen dat de lastige symptomen bij de menstruatie verminderen.
• In de periode van de menstruatie is het belangrijk om gevarieerd en gezond te eten. Aangeraden wordt om de richtlijnen van de schijf van vijf aan te houden. Hierbij dient men verschillende voedingsmiddelen te eten. Daarnaast is het belangrijk om voldoende vezels te eten en goed te drinken.

Afgeraden:

• Cafeïne verhoogt de productie van oestrogeen. Door de verhoging van oestrogeen in het vrouwelijke lichaam kunnen de klachten verergeren. Bij het verminderen van cafeïne in de voeding kunnen de klachten verminderen en de borsten minder gevoelig worden.
• Alcohol vergroot de kans op een depressief gevoel en hoofdpijn. Het vermijden van alcohol tijdens de menstruatie kan de klachten verminderen.
• Suiker zorgt voor snelle schommelingen van de bloedsuiker, waardoor stemmingswisselingen worden veroorzaakt. Daarom wordt afgeraden om veel te snoepen tijdens de menstruatie.
• Door het eten van zout houdt het lichaam meer vocht vast en wordt het opgeblazen gevoel vergroot. Daarom is het af te raden om fastfood en eten dat veel zout bevat te eten.
• Dierlijke producten, toegevoegde plantaardige oliën en vettig voedsel is af te raden.

Voeding en stemming

Vrouwen associëren chocolade, snoep en vette snacks met menstruatie. Vrouwen krijgen bij menstruatie lekkere trek in bijvoorbeeld chocolade. Deze trek gaat om een onschuldig verlangen naar zoet. De lagere hoeveelheid van hormonen zoals oestrogenen en serotonine zorgt voor de trek. Tryptofaan, vaak afgekort tot TRP, is een van de 20 aminozuren die van nature in het lichaam voorkomen. Tryptofaan speelt een belangrijke rol bij de productie van serotonine. Serotonine is een stof in de hersenen die geassocieerd wordt met de stemming, seksuele activiteit, eetlust, slaap en emotie. Tryptofaan wordt in het lichaam omgezet in 5-hydroxytryptofaan, afgekort in 5-HTP. 5-HTP wordt vervolgens weer omgezet in serotonine. Het verhogen van de hoeveelheid tryptofaan in het lichaam verhoogt direct de hoeveelheid serotonine in het lichaam. Belangrijk is om producten te nuttigen dietryptofaan bevatten, doordat deze omgezet worden in serotonine. Serotonine kan hierbij gebruikt worden in het lichaam als een ‘rustgevende stofje’.
 

Bewegen en menstruatie

Lichamelijke inspanning bevordert de aanmaak van endorfine. Endorfinen zijn kleine, witachtige stoffen in de cellen. Deze kunnen zorgen voor fijne gevoelens. Endorfine zorgt voor minder pijn in het lichaam, een soort morfine dat het lichaam aanmaakt. Door te blijven bewegen wordt het doorlopen van het bloed en het slijm bespoedigt. De pijn die tijdens de menstruatie optreedt zal afnemen en sneller over gaan. Bewegen wil niet zeggen dat er intensief gesport moet worden. Wandelen en fietsen zijn aan te raden, aangezien hierbij rechtop wordt gestaan. Dit is ook gemakkelijk langer vol te houden. Bij hevige pijn kunnen er wandelingen gemaakt worden. Door te liggen op bed wordt de situatie alleen maar verergerd. Door doorbloeding en ontspanning kunnen klachten zoals buikpijn verminderen door middel van beweging.
 

Menstruatie feiten en fabels

• Het is een feit dat de menstruatie in het begin onregelmatig kan zijn. De tijd tussen twee menstruaties kan nogal variëren.
• Dat het bloed tijdens de menstruatie soms bruin is wil niet zeggen dat er iets mis is. Zeker als de menstruatie pas is begonnen is het heel normaal dat het bloed niet helderrood is, maar bruin.
• Tijdens de menstruatie is het niet zo dat er teveel bloed verloren gaat. In feite raken vrouwen per menstruatie een half kopje bloed kwijt.
• De kreet ‘sporten mag niet als je ongesteld bent’ is niet waar. Het is belangrijk om er een goed gevoel bij te hebben. Ook zwemmen is te doen. Ook is het belangrijk om voldoende bescherming te dragen zoals een tampon.
• Seks tijdens de menstruatie is niet verboden. Sommigen vinden het niet prettig, of de partner kiest er niet voor. Dit kan reden zijn om een paar dagen geen seks te hebben. Als er wel behoefte en geen enkel ander obstakel is, is er geen reden om het niet te doen. Wel moet er als er geen zwangerschapswens is alsnog een voorbehoedsmiddel gebruikt worden, omdat er tijdens een menstruatie toch een zwangerschap kan ontstaan.
• Er is heel wat bijgeloof dat te maken heeft met menstruerende vrouwen. Ze zouden wijn zuur maken, deeg laten inzakken, mayonaise doen mislukken, bloemen laten afsterven, fruit van bomen laten vallen en messen onscherp laten worden. Door de eeuwen heen werden (en worden) vrouwen die menstrueren als onrein beschouwd, onder andere door diverse religies. Dit is en blijft bijgeloof.

Externe menstruatie informatie of producten

We zijn extern onderstaande boeken en producten, betreffende menstruatie, voor u tegengekomen:

• Het Rode Boekje, over ongesteld zijn. Auteur Renate van der Bas, Nederlands, 144 pagina’s. De auteur, journaliste, besteedt aandacht aan de bekende ongemakken, traditionele en moderne hygiënische maatregelen, sprookjes en taboes, culturele gedragingen en oplossingen voor, tijdens en na de menstruatie.
• Vrouw En Lijf, van eerste menstruatie tot menopauze. Auteurs J. Kroes & Joke Oldersma, Nederlands, 320 pagina’s. Uitgebreide informatie over de verschillende fasen die een vrouwenlichaam doorloopt: voor de vruchtbare leeftijd, tijdens en daarna. Alle ontwikkelingen, bijzonderheden, veranderingen, kwalen, ziektes, weetjes, veel gestelde vragen, en taboes komen aan de orde.
• Menstruatie Pleister Verlichting. Menstruatieklachten: buikpijn, rugpijn, hoofdpijn en soms misselijkheid en braken. Met de Menstruatiepleister verdwijnen deze klachten, volgens de fabrikant, snel en op geheel natuurlijke wijze, dus zonder toevoeging van medicijnen en/of hormonen.
• Advil Liquid Caps ibuprofen 200 mg, capsules. Pijnstillend, koortsverlagend en ontstekingsremmend.

Terug