Ouderen
Ouderen wordt over het algemeen verstaan mensen vanaf 70 jaar. Vanaf deze leeftijd is er voor de oudere een grotere behoefte aan bepaalde voedingsstoffen. Dit komt omdat het maagdarmstelsel, en daarmee de opname van voedingsstoffen, geleidelijk minder goed werkt. Dit betekent niet dat iedere oudere zich ook al oud hoeft te voelen. Een 80-jarige kan bijvoorbeeld lichamelijk en geestelijk in een uitstekende gezondheid verkeren, terwijl een 60-jarige niet meer zo vitaal is. Voor iedereen zal er een moment komen waarop de veroudering van het lichaam een feit wordt. Veroudering vindt doorgaans geleidelijk plaats. Gezonde voeding en voldoende lichaamsbeweging kunnen voor de oudere dit proces vertragen. Dit maakt de kans om langer zelfstandig thuis te kunnen wonen groter.
“Echt een hoop geleerd hiervan! Vooral welke producten ik meer zou moeten eten.”
– Tjalling De Wit
Persoonlijk voedingsplan
Product informatie
€29
Reviews
4.6 van 5 sterren
Beschrijving
In je persoonlijk voedingsplan krijg je concrete handvatten om je doelen te bereiken. Je leest wat je wel en wat je juist niet moet eten en welke gezondheidsvoordelen dit heeft. Je leert hoe je zelf een gebalanceerde maaltijd samenstelt en wat belangrijke zaken zijn om hierbij in de gaten te houden.
Persoonlijk voedingsadvies van onze diëtisten
Duidelijk maandmenu met heerlijk recepten
Praktisch tips over wat je niet en wat je juist wel kan eten
Betaalbaar e-book: €29,-
Product options
Ontwikkeling ouderen
In de loop der jaren wordt het lichaam minder vitaal. Vitaal houdt hier in dat men nog energiek en gezond is. Het lichaam kan zich minder goed aanpassen aan nieuwe situaties, zoals ziekten of nieuwe voeding. Dit proces uit zich in:
- Vertraagde stofwisseling. Vanaf een jaar of 30 verbrandt het lichaam per jaar minder energie. Dit komt doordat de lichaamssamenstelling verandert. De spiermassa neemt af en het vetpercentage neemt iets toe. Lichaamsbeweging vertraagt dit proces. Spierweefsel verbruikt veel energie, wat we uitdrukken in calorieën. Dit in tegenstelling tot vetweefsel, dat helemaal geen calorieën verbruikt. Door de afbraak van spieren heeft het lichaam dus minder brandstof nodig. De behoefte aan eiwit wordt iets lager. Er is minder sprake van opbouw van het lichaam, en meer van onderhoud. Eiwit is essentieel voor deze opbouw, en ook voor het onderhoud. Het is een ‘bouwstof’. De behoefte aan vitamines en mineralen neemt niet af bij ouderen. Vaak neemt deze zelfs toe omdat ze slecht worden opgenomen.
- Verminderde functie van organen. De nierfunctie neemt af bij een oudere. Nieren spelen een belangrijke rol in het regelen van de vochtbalans. Daarbij voeren ze afvalstoffen af. Hierdoor gaat er vocht verloren De huid wordt dunner en droger, waar ook weer vocht verloren gaat. De hersenen gaan langzaam achteruit. Hierdoor treedt het dorstgevoel minder, of zelfs niet, op. Omdat er dus wel afvalstoffen afgevoerd worden, maar weinig gedronken wordt en veel vocht verloren gaat, is de kans op uitdroging groot. Ook neemt het slagvolume van het hart af bij een oudere. Het hart is de motor van het lichaam. Dag in dag uit pompt het hart bloed door het lichaam. Met het bloed worden zuurstof en voedingsstoffen naar verschillende delen van het lichaam vervoerd. Bij een afname van het slagvolume zal het transport van zuurstof en bloed minder goed verlopen.
- Vertraagde spijsvertering. De spijsvertering is het proces waarin voedsel verwerkt wordt tot stoffen die het lichaam kan opnemen. Door bijwerkingen van medicijngebruik bij ouderen wordt er minder maagzuur en speeksel geproduceerd. Dit betekent een tragere spijsvertering. Bij een tragere spijsvertering kan iemand langere tijd last van een vol gevoel hebben. Een vol gevoel vermindert de trek in eten.
- Afname peristaltiek. De peristaltiek is het ritmisch samentrekken van de darm. Hiermee wordt voedsel door de darm voortbewogen. De peristaltiek neemt af doordat het lichaam minder actief is. Bij een verminderde peristaltiek kan voedsel minder goed met de verteringssappen worden vermengd. Verteringssappen zijn sappen die het voedsel afbreken, zodat het kan worden opgenomen. Een verminderde vertering kan onder andere leiden tot diarree, verstopping of gasvorming.
- Verminderde opname in dunne darm. Dit kan verschillende redenen hebben. Het kan door invloeden vanuit de voeding, maar ook door de stofwisseling zelf komen. Zo neemt de opname van zink af door veranderingen uit de voeding. Daarentegen vermindert de opname van calcium door een veranderde stofwisseling van vitamine D. Een ander woord voor stofwisseling is metabolisme. Het is een belangrijk lichamelijk proces. Hierbij worden voedingsstoffen door middel van ingewikkelde processen omgezet in warmte en energie.
- Verminderde productie van insuline bij ouderen. Insuline is een hormoon dat door de alvleesklier wordt gemaakt. Het speelt een belangrijke rol bij de regulering van de bloedsuikerspiegel. De bloedsuikerspiegel is een term voor de hoeveelheid suiker, oftewel glucose, die in het bloed aanwezig is. Insuline zorgt ervoor dat glucose in de cellen kan worden opgenomen. In deze cellen wordt glucose opgeslagen of gebruikt als brandstof. In combinatie met een te hoog gewicht kan het de kans op ouderdomsdiabetes (diabetes type 2) vergroten.
- Verminderde weerstand. Als gevolg van veroudering kan het lichaam minder goed bestand zijn tegen negatieve invloeden. Een oudere kan daardoor vatbaarder zijn voor voedselinfecties en voedselvergiftiging. Maar ook een simpele verkoudheid of griep kunnen hard aankomen. Bij hoogbejaarden kan dit zelfs dodelijk zijn.
- Gebitsveranderingen. Door verlies van spieren kunnen kauw- en slikklachten optreden bij een oudere. Dit kan eten en drinken lastig maken. Ook kunnen oudere hierdoor eenzijdig gaan eten. Een eenzijdige voeding kan leiden tot een tekort aan belangrijke voedingsstoffen of verstopping. Een andere belangrijke reden is een kunstgebit dat niet goed past of ‘niet lekker eet.’ Dit kan het eten bij oudere behoorlijk bemoeilijken.
- Reuk en smaakvermogen: Naarmate de leeftijd vordert, kunnen smaak- en reukveranderingen optreden. De zintuigen die reuk en smaak waarnemen hebben dan meer prikkels nodig om voedsel als smakelijk te ervaren. Deze veranderingen kunnen een bijwerking zijn van bepaalde medicijnen. Maar ook tekorten aan vitaminen en mineralen kunnen smaakveranderingen veroorzaken. Een voorbeeld daarvan is een zinktekort. Zink heeft invloed op zowel het smaak- en reukvermogen als de eetlust.
- Toename ziekten en gebruik medicijnen. Het medicijngebruik onder ouderen is vaak hoog. Bijwerkingen kunnen invloed hebben op de voedselinname. Denk hierbij aan misselijkheid, buikpijn, diarree of een verminderde eetlust. Ook ziekten en pijn kunnen de eetlust remmen.
- Sociale factoren. Door lichamelijke veranderingen (afname spieren, botverlies) kan bewegen moeilijk of pijnlijk zijn. Verminderde lichaamsbeweging kan er toe bijdragen dat iemand zich minder onder de mensen begeeft. Dit kan leiden tot eenzaamheid en depressie. Bij eenzaamheid en depressie kunnen mensen weinig eetlust hebben of juist heel veel eten. Hetzelfde geldt bijvoorbeeld na het overlijden van familie, vrienden of een echtgenoot.
Ondervoeding bij ouderen
Veel voorkomende oorzaken van ondervoeding zijn:
- pijn;
- dementie;
- depressie;
- eenzaamheid;
- vermoeidheid;
- zwakke weerstand;
- verminderde eetlust;
- een onderliggende ziekte;
- slechtwerkende spijsvertering;
- smaak-, reuk- en gebitsveranderingen.
Hierdoor kunnen tekorten aan voedingsstoffen ontstaan. Dit kan leiden tot een afname in het gewicht. Gewichtsverlies treedt vaak op bij ouderen als gevolg van ondervoeding.
Als iemand onbedoeld meer dan 5% binnen 1 maand of meer dan 10% binnen 6 maanden aan gewicht heeft verloren, wordt er gesproken van ondervoeding. Ondervoeding kan bij iedereen optreden. Zowel bij een te hoog, te laag of bij een normaal gewicht. Zowel een te hoog als een te laag gewicht heeft nadelige gevolgen voor de gezondheid. Van de thuiswonende ouderen is één op de tien ondervoed. In verzorgings- en verpleeghuizen komt ondervoeding ook veel voor. Ongeveer 25% van de bewoners in een verpleeghuis is ondervoed. Mensen in een verpleeg- of verzorgingshuis wonen niet meer zelfstandig. Zij zijn geheel aangewezen op de maaltijdvoorziening van de instelling. Daartegenover staat een grote groep ouderen die wel zelfstandig woont.
Deze groep is onder te verdelen in vier aparte subgroepen:
- Ouderen die zelfstandig wonen eventueel met hulp van familie of buren.
- Ouderen die zelfstandig wonen, maar gebruik maken van een maaltijdvoorziening. Dit houdt in dat er maaltijden thuis worden bezorgd. Soms worden deze maaltijden warm afgeleverd. Deze kunnen direct worden gegeten. In andere gevallen kunnen deze maaltijden worden ingevroren. Deze maaltijd kan dan op elk gewenst moment worden opgewarmd.
- Ouderen die zelfstandig wonen, maar worden bijgestaan door de thuiszorg. De thuiszorg is een organisatie die verzorging en hulp biedt aan ouderen in hun eigen thuissituatie. Het doel hiervan is dat iemand zo lang mogelijk zelfstandig thuis kan blijven wonen. Hiermee wordt opname in een ziekenhuis, verpleeg- of verzorgingshuis zo lang mogelijk uitgesteld.
- Ouderen die zelfstandig in aanleunwoningen of serviceflats wonen. In deze woonsituaties kan de voeding geheel of gedeeltelijk worden verzorgd door een verzorgingstehuis.
Het hangt dus van de woonsituatie af, hoe de voeding wordt verzorgd. Om die reden kunnen de voedingsadviezen per groep verschillen. Een diëtist kan hierbij helpen.
Voeding ouderen
Omgevingsfactoren kunnen het proces van ouder worden vertragen. Gezonde voeding en voldoende beweging vergroten de kans om gezond oud te worden. Het verlaagt de kans op dementie, de ziekte van Alzheimer, Parkinson, hart- en vaatziekten en kanker. Al met al zorgt gezonde voeding en beweging voor een beter functioneren van het lichaam.
Belangrijke voedingsstoffen voor ouderen zijn:
- Vocht. De huid wordt dunner. De nieren functioneren minder goed. Het lichaam kan makkelijker vocht verliezen. Het verloren vocht wordt vaak ook minder snel aangevuld. Dit kan komen door een verminderd dorstgevoel of uit angst voor bedplassen. Met name ouderen van boven de 75 jaar zijn bang voor ‘bedplassen’. Om die reden wordt er na de middag niet veel meer gedronken. Soms zijn de ouderen slecht ter been. In dat geval willen ze liever niet te vaak opstaan om water te pakken of om naar het toilet te gaan. Voldoende drinken is belangrijk. Vooral bij warm weer of andere omstandigheden waarin veel wordt getranspireerd. Het kan urineweginfecties, harde ontlasting en verstopping voorkomen. Daarbij kan een tekort aan vocht een verminderde eetlust, sufheid en verwardheid veroorzaken. Drinken wordt extra belangrijk bij een hoog zoutgebruik. In de regel hebben ouderen meer vocht nodig om dezelfde hoeveelheid zout kwijt te raken. Dit speelt vooral bij ouderen met een verminderde nierfunctie. Te veel zout is bij niemand aan te raden. Toegevoegd zout bij het koken of aan tafel draagt voor ongeveer 25% bij aan de zoutinname. Een te hoge inname aan zout kan de bloeddruk verhogen. Een verhoogde bloeddruk is bij verouderde bloedvaten extra risicovol. Vooral de kleine bloedvaten in de hersenen of het hart zijn kwetsbaar voor bloedingen. Een voorbeeld hiervan is een .
- Eiwit. Bij het ouder worden is de afbraak van cellen in het lichaam groter dan de opbouw. Dit proces is onvermijdelijk. Voldoende eiwit kan dat proces enigszins vertragen. Voor ouderen is 1,0 gram eiwit per kilogram lichaamsgewicht per dag genoeg. Pas op voor een te hoge eiwitinname. Bij ouderen en zieken kan de functie van de nieren verminderd zijn. Te veel eiwit kan in dat geval schadelijk zijn voor de gezondheid. In de praktijk zal dit niet snel voorkomen. Ouderen eten eerder te weinig dan te veel.
Vitamines, mineralen en supplementen
Een gezonde en gevarieerde voeding levert in de regel per dag voldoende vitaminen, mineralen en vetzuren. Vitaminen en mineralen, zoals vitamine C en E verbeteren de weerstand en het herstel na ziekte. Een andere vitamine die de aandacht verdient, is vitamine B12. De opname van deze vitamine hangt volledig samen met de productie van een stof in de maag, intrinsic factor genaamd. Deze stof komt vrij met de productie van maagzuur. Vitamine B12 heeft dit stofje nodig om in het lichaam te worden opgenomen. Op oudere leeftijd wordt er echter minder maagzuur geproduceerd. Hierdoor is er dus minder intrinsic factor aanwezig. Wanneer er minder intrinsic factor in de maag aanwezig is, kan er dus minder vitamine B12 worden opgenomen. Hierdoor kan er een tekort ontstaan. Symptomen van een vitamine B12 tekort zijn: depressie, onverklaarbaar vallen, concentratieproblemen, verwardheid, gedragsveranderingen, gewichtsverlies, verlies van eetlust, het koud hebben en incontinentie. Dagelijkse 2,8 microgram vitamine B12 kan deze symptomen voorkomen. Vooral dierlijke producten bevatten vitamine B12. Via een gezonde en gevarieerde voeding kan iemand voldoende binnen krijgen. In dat geval is extra aanvulling niet nodig. Toch kan het zijn dat de inname van vitamine B12 via de voeding onvoldoende is, bijvoorbeeld door een verminderde eetlust. In dat geval is extra aanvulling wel nodig. Dit kan via een supplement met vitamine B12. Hierbij dient opgemerkt te worden dat de opname van vitamine B12 in de darm bij ouderen vaak minder goed verloopt. Om die reden wordt de vitamine meestal direct via een injectie in de bloedbaan toegediend.
Calcium en vitamine D
Botten hebben calcium nodig om sterk te blijven. Voldoende calcium kan botontkalking tegen gaan. Een ander woord voor botontkalking is osteoporose. Ouderen hebben 1200 milligram calcium per dag nodig. Daarnaast kunnen onvoldoende lichaamsbeweging en een te laag gewicht de kans op botontkalking vergroten. Voor opname van calcium in het lichaam is vitamine D nodig. Bij dagelijks voldoende blootstelling aan zonlicht kan de huid deze vitamine zelf aanmaken. Maar op latere leeftijd doet de huid dit niet meer optimaal. De Gezondheidsraad raadt daarom aan om elke dag extra vitamine D te geven. De Gezondheidsraad is een wetenschappelijke en onafhankelijke organisatie. Deze organisatie adviseert de regering op het gebied van gezondheidsonderzoek en volksgezondheid. Mensen van 70 jaar en ouder hebben per dag 20 microgram vitamine D extra nodig. Daarnaast is het aan te raden in de voeding aandacht te besteden aan vitamine D. Vooral dierlijke producten zijn goede bronnen. Het kan ook extra aan bepaalde producten zijn toegevoegd.
Er zijn verschillende soorten voedingssupplementen voor ouderen op de markt. Op calcium en vitamine D na, wordt er geen standaard inname van voedingsstoffen via supplementen aanbevolen. Voor bepaalde groepen kan een multivitamine zinvol zijn. Let er wel op dat een vitamine supplement ter aanvulling is, nooit ter vervanging van een maaltijd. Daarnaast is het raadzaam om altijd de verpakking te controleren voor de juiste dosering.
Beweging ouderen
Op alle leeftijden speelt beweging een belangrijke rol. Het heeft vele voordelen. Door spieren actief te blijven gebruiken, wordt de afbraak van spieren geremd op latere leeftijd. Daarnaast bevordert het de gezondheid van botten en gewrichten. Beweging draagt bij aan het energieverbruik. Het verbetert de geestelijke gezondheid, en het vermindert de kans op botbreuken. Ouderen die regelmatig bewegen, hebben over het algemeen een beter evenwichtsgevoel. Dat maakt de kans om te vallen kleiner. Een gezond bewegingspatroon werkt dus tweeledig tegen botbreuken. Het verkleint de kans op vallen en het verstevigt de botten. Het reactievermogen kan ook worden verbeterd. Een bijkomend voordeel, vooral bij ouderen, is de bevordering van de eetlust. Hiervoor hoeft niet extreem gesport te worden.
Onderzoek ouderen
- Het aantal te zware ouderen stijgt. Te zware ouderen blijken vaker last te hebben van pijn, artrose, incontinentie, hart- en vaatproblemen en diabetes. Voor een schatting van het risico op dit soort gezondheidsproblemen kan onder andere gebruik worden gemaakt van de middelomtrek. Bij een volwassen vrouw betekent een middelomtrek van 88 centimeter of meer een verhoogd risico op gezondheidsproblemen. Bij oudere vrouwen lijkt deze grenswaarde geen juiste inschatting van het gezondheidsrisico te geven. Dat blijkt uit onderzoek onder mensen van 70 jaar en ouder. Het lichaam verandert namelijk met het ouder worden. Daarom wordt aangeraden deze grenswaarde te verhogen van 88 naar 99 centimeter. Dit zou namelijk leiden tot een betere inschatting van het gezondheidsrisico bij oudere vrouwen. Bij mannen is het echter niet nodig een andere grenswaarde te hanteren.
- Goed kauwen lijkt de kans op dementie bij ouderen te verminderen. Hierbij zou het niet uitmaken of dit met de eigen tanden gebeurt of met een kunstgebit. Dat blijkt uit Zweeds onderzoek onder mensen van 77 jaar en ouder. Aangenomen wordt dat dit te maken heeft de bloeddoorstroming. Door meer te kauwen zou er meer bloed naar het hoofd en de hersenen stromen. Een goede bloeddoorstroming naar de hersenen zou een reden kunnen zijn voor het verkleinen van de kans op dementie.
- Er is goed onderzoek nodig om ouderen met hartfalen zo goed mogelijk te kunnen behandelen. Het blijkt dat artsen hartfalen bij tachtigplussers niet goed herkennen. Dit heeft onder andere te maken met gebrek aan kennis over de werking en bijwerkingen van medicijnen tegen hartfalen bij ouderen. De medicijnen worden vaak getest op mensen die op de hartfalen na gezond zijn. Ouderen hebben daarentegen vaak ook andere kwaaltjes. Hierdoor zou de medicatie bijwerkingen kunnen hebben. Ook komt het voor dat zowel de arts als de patiënt de hartfalen niet herkent. Symptomen worden vaak gezien als ‘ouderdomskwaaltjes.’ Op die manier kan het voorkomen dat iemand niet de juiste behandeling krijgt. Uit ander onderzoek blijkt dat mensen van 80 jaar en ouder vaak van een behandeling worden uitgesloten.
- Eén op de vier ouderen die in het ziekenhuis wordt opgenomen is ondervoed. Een nieuwe voedingstherapie kan de negatieve gevolgen van ondervoeding tegengaan. De behandeling bestaat uit begeleiding door een diëtist, energie- en eiwitrijke (drink)voeding en een calcium- en vitamine D supplement. Hiermee zou het aantal valpartijen afnemen. Ook zou het de functionele beperking bij een ondervoede oudere verminderen.
- Mensen die slechter gaan zien of kampen met zichtverlies, kunnen baat hebben bij Tai Chi. Dit is een manier van bewegen waarbij het evenwicht centraal staan. Hiervoor dient iemand zich bewust te zijn van de lichaamshouding en de beweging van de ledematen. Dit is goed voor de gewrichten. Bovendien zou het kunnen bijdragen aan het verbeteren van het evenwicht.
Externe informatie ouderen of producten
We zijn extern onderstaande boeken en producten, betreffende ouderen, voor u tegengekomen:
- Uw voedingsplan. Nederlands, 87 pagina’s, DietCetera. Geeft concrete adviezen en aanwijzingen over hoe u gezond kunt eten, zodat u zo lang mogelijk fit en vitaal zelfstandig thuis kunt blijven wonen.
- Gezond eten voor senioren. Auteurs Georgie Dom & Boudewijn C. Breedveld, Nederlands, 160 pagina’s. Boek over voeding voor ouderen vanaf vijftig jaar. In vier hoofdstukken worden diverse facetten van voeding belicht. Bevat tabellen ondermeer twee weekmenu’s voor 50+ en 70+ers.
- Eten om niet te vergeten, lekker koken voor (dementerende) ouderen. Auteurs Luuk Eliens & Iris de Groot, Nederlands, 112 pagina’s. Duidelijk boek om eten weer interessant te maken zelfs als er geen eetlust meer is. Het geeft goede adviezen om ondervoeding van onze dementerende medemens te voorkomen of weer op te heffen. Dit boek leert creatief met het eten om te gaan, zodat het eten niet vergeten wordt. Het geeft tips om van eten iets feestelijks te maken met herkenbare recepten qua geur en bereidingswijze.
- Honderd en Gezond. Auteur John Robbins (leeftijd 100 jaar), Nederlands, 288 pagina’s. De auteur zoekt naar de verklaring waarom bepaalde volken zo lang én gezond leven. Hij combineert dit met recente wetenschappelijke inzichten om te komen tot een plan waarmee iedereen gezond oud kan worden. John Robbins wordt wereldwijd beschouwd als dé expert op het gebied van voeding en het verband tussen gezondheid en leefomgeving.
Weten hoe u met de juiste voeding gezond oud kunt worden en de (ouderdom) kwaaltjes kunt remmen?
Bestel dan hieronder het door uw DietCetera diëtist uitgeschreven voedingsplan.
“Echt een hoop geleerd hiervan! Vooral welke producten ik meer zou moeten eten.”
– Tjalling De Wit
Persoonlijk voedingsplan
Product informatie
€29
Reviews
4.6 van 5 sterren
Beschrijving
In je persoonlijk voedingsplan krijg je concrete handvatten om je doelen te bereiken. Je leest wat je wel en wat je juist niet moet eten en welke gezondheidsvoordelen dit heeft. Je leert hoe je zelf een gebalanceerde maaltijd samenstelt en wat belangrijke zaken zijn om hierbij in de gaten te houden.
Persoonlijk voedingsadvies van onze diëtisten
Duidelijk maandmenu met heerlijk recepten
Praktisch tips over wat je niet en wat je juist wel kan eten
Betaalbaar e-book: €29,-